skanuj0045 3

Temat III

Morfologia i fizjologia grzybów (pleśni)

1. Morfologia grzybów

W obowiązującej obecnie systematyce wszystkie grzyby zaliczono do królestwa Mycoia (Fungi). Grzyby dzielą się na wiele klas, których nazwa ma końcówkę -mycetes. W klasach można wyróżnić podklasy zakończone na -mycetidae. Klasy lub podklasy dzielą się na rzędy o zakończeniu -aleś. W skład rzędów wchodzą rodziny, których nazwy kończą się na -accae. Rodziny składają się z rodzajów, które z kolei dzielą się na gatunki. Możliwe są bardziej zróżnicowane podziały na podrzędy czy podrodziny itp.

Nazwa gatunkowa grzyba składa się z dwóch członów: nazwy rodzaju, np. PeniciHium i nazwy gatunku, np. tiotatum.

Mycom grzyb należy do grupy Eucaryolu, czyli obejmuje organizmy zawierające wyraźnie uformowane jądro. Do grupy tej należą poza grzybami glony, rośliny wyższe zarodnikowe i kwiatowe. Grzyby różnią się od innych organizmów

kyMiaci, 2 li. bomuiyczne strzępu gr/y-lx'łw iwg Schlcgcla): a strzępki pleśniaków pozbawione s:j śeian poprzecznych (sept). b grzyby wyższe majg strzępki z przegrodami poprzecznymi (septami), w przegrodach widoczne otwory, e -u Oomyccics strzępku jest miejscami przewężona dzięki wgłębieniom

brakiem chlorofilu, fikocyjaniny i fikoery-tryny. Organizm grzybów uformowany jest z grzybni (mycclium), składającej się z pojedynczych nitkowatych strzępek (hyphac). Grzybnia może być zbudowana z komórek zawierających wiele jąder (grzybnia ccno-cenivczna. zwana też jednokomórkową) lub też podzielona jest ściankami poprzecznymi (septami), tworząc w len sposób grzybnię wielokomórkową. W przegrodach poprzecznych (septum) znajdują się pory. przez które moż- nrzer ywnć cytopiazma i jądr Komorkowe (.rys. 20). W niektórych prz>-padkach (drożdże) brak jest grzybni, a plc-cha występuje w postaci pojedynczych komórek.

/. praktycznego punktu widzenia grzyby mające znaczenie w przemyśle żywnościowym dzieli się na drożdże i pleśnie. Kryterium podziału jest właśnie zdolność tworzenia delikatnej, puszystej grzybni. Ponieważ wiele innych cech jest wspólnych, dlatego drożdże i pleśnie zaliczane są do tych samych grup systematycznych. Niektóre z grzybów wykazują zmienność morfologiczną, tworząc grzybnię zależnie od warunków wzrostu i dlatego bywają zaliczane do drożdży lub do pleśni.

Grzybnia pleśni może rozwijać się na powierzchni (grzybnia powierzchniowa nazywana nieraz grzybnią powietrzną). Grzybnia grzybów pasożytniczych wytwarza ssawki (haustoria), które wnikają do komórek żywicieli. Ściana komórkowa grzybów zbudowana jest z chityny, nieraz z domieszką celulozy i glukanu lub tylko z celulozy i glukanu.

ROZMNAŻANIE GRZYBÓW. Może ono odbywać się bezpłciowo i płciowo. Rozmnażanie bezpłciowe jest spotykane u grzybów częściej niż płciowe.

kysunei; 2 . rormy ix:> płciowego rozmnażani: niektórych grzybów twy Alcxopoulosa): a - pr/c/ pączkowanie (drożdże). I nrzc ro/mic’ strz-

pC i. IH>ICV ;.

morki zwane oiuianu .u. artrosporami, które spełniają role zarodników (Gcolnclnim). c - prze/ wytwarzanie grubościcn-nych ehlnmydospor (Fu-sarnim)

■ Rozmnażanie bezpłciowe polega na podziale poprzecznym lub pączkowaniu komórki oraz na tworzeniu się różnego rodzaju zarodników (spor). Pleśnie rozrastają się przez wydłużenie się strzępek lub przez pączkowanie. Na komórce tworzy się uwypuklenie, które rozrasta się. Nowa komórka oddziela się od macierzystej lub pozostaje z nią złączona irys. 21).

Zarodniki bezpłciowe (aseksualne) wytwarzane są w różny sposób.

Endospory wytwarzane są w zarodniach (sporan-gium), np. u rodzaju Mucor. 7. grzybni wyrasta trzonek za-rodnikonośny (sporangiophorus) rozszerzony na końcu.

Na spora ngi o forze wyrasta zarodnia oddzielona od niego błoną uwypukloną do środka. Część strzępki wnika do zaradni, tworząc tzw. podstawkę (kolumcla). Czasami koniec trzonka, na którym jest osadzona kolumcla, jest rozszerzony jak u Rhizopus i tworzy tzw. apofizę (apophise).

Ponieważ zarodniki powstają wewnątrz komórki-zarodni, nazywa się je endosporami.

konidir powstają cgzogenicznie(egzosnory) Twórz: sie na trzonkach konidialnych koniciio lorach (conidio-phorus). Konidiofory mogą być rozgałęzione (PeniciHium) lub pojedyncze (Aspergillus). Konidia mogą powstawać bazypetalnic, gdy pod wykształconym konidium powstaje • >v .• przo Ktcięcic czv.:ci konidiofora. \w ni or»-gdy najmłodsze konidium znajduje się na szczycie i powstaje z poprzedniego.

Artrospory i olidia (rys. 21). Są to komórki oderwane od strzępki, pełniące rolę zarodników. Bywają otoczone grubszą błoną komórkową, która chroni je przed szkodliwymi warunkami otoczenia.