skanuj0053 4

Przypisy

⁵ W miejsce rosyjskich podaję pr.yklady polskie.

- Ten raomentpodkrcśla równieżE. !•'. Spirowa. Pisze ona: f...] „mogąbyćobserwowane częściowo zaburzenia związane niedostatecznym różnicowaniem jakiejś jednej grupy dźwięków Jub nawet pary dźwięków, p rzy stosunkowo dobrym różnicowaniu innych dźwlęków” [172,43].

> Omówienie wyodrębnionych przez. Lewiną etapów kształtowania się językowej świadomości dziecka znajdujemy także w pracach innych autorów, por. [197.24—25; 18J,3—4; 52.S2].

⁴    Charakterystykę poszczególnych grup podaję za autorką, jednak z pewnymi skrótami.

^ Nie są to jedyne przyczyny, którymi tłumaczy się specyficzne cechy wymowy dziecka

w ok rosie przyswajania systemu językowego. Zestawienie przyczyn znajdzie czytelnik w artykule A. Avrama [4,143—1501.

^t- Pragnę odnotować, że podział ten zbliża się do klasyfikacji Ł. Kaczmarka, por. [77, $0).

' N. Ch. Szwac2kin posługiwał się logatorr.ami, tzn. wyraz bok nie oznaczał bynajmniej zbiornika na paliwo’, lecz fcyl nazwą jakiejś zabawki.

⁵    W nawiasie uzupełnienie moje (JTK).

W tabeli wprowadzam dwie czysto formalne innowacje: zamiast nazwy litery joi piszę./ (autor jest pod tym względem niekonsekwentny, gdyż zamieszcza np. w*/ oraz r-jot)> a także uzupełniam, dla lepszego rozumienia, tekst w szeregu szóstym.

¹⁰    Cyfry oznaczają tu poszczególne szeregi rozróżuicń foacmatycznych na zamieszczonej tabeli.

¹¹    Paronimy to wyrazy podobne pod względem brzmieniowym, np. kura i góra.

DcnlnUzacja polega na 2bliżeniiisiekaczy górnych i dolnych wczasie artykulacji jakiegoś

dźwięku. Szczelinowymi dcmalizowanymi są w języku polskim głoski: s r .<• fi i.

^1J Podobne wypadki spotykałem także u dzieci z wadami wymowy.

³⁴    Celowe są również analogiczne badania w zakresie syntezy dźwiękowej. Należy i tn oczekiwać gorszych rezultatów u dzieci z wadami wymowy. Zagadnienie :o nie było jednak dotąd badar.c. .

¹⁵ Nic wiadomo, czy ta różnica utrzymałaby się w języku polskim, jak wiadomo, akcent nic wpływa w tak znacznym stopniu na artykulację samogłosek.

■^:(i Układ CV jest ogólnym modelem tzw. sylaby mocnej, czyli otwartej, a układ VC stanowi model sylaby słabej, tzn. zamkniętej. Terminy sylaba mocna i słaba 6tosowane są w pcć-igogiee i psychologii, zaś określenie sylaba otwarta i zamknięta w-językoznawstwie. W ostatniej d dedzl-•jiie traktuje się następstwo CV jako najbardziej elementarne połączenie dźwiękowe, które występuje we wszystkich językach na święcie (tzw. sylaba nuklearna). W lei sprawie por. J7t, 8D-90J.

¹⁷ Inaczej może przedstawiać się sytuacja wówczas, gdy między spółgłoską i następującą po niej samogłoską przebiega granica morfologiczna, np. odizolować, nadinspektor. Wyrazy tego typu są przyswajane w późniejszym okresie nauki w szkole, przeto ich znaczenie dla omawianej kwestii jest drugorzędne.

^,s W języku polskim występuje tylko cmfaiycznc wydłużenie samogłosek, np. d.dcccko ’bard?o daleko’, taaaka ryba 'bardzo duża ryba*.

³⁵    Por. w tej kwestii r.p. obserwacje Żurowej (211).

Pr/y zwartych można przedłużyć jedynie bezszmerową fazę zwarcia.

-³ Ze względu na brak miejsca ograniczam się do tych podstawowych informacji. Zwracam uwagę, żc dziecko nie był uczone anulizy — wyrazy wymawiałem wyraźnie, ale w sposób natur.t!ny. Badano także syntezę sylab iezną, sylabiczno-gło^kową i głoskową.

i* Termin niezupełnie adekwatny, winno się raczej mówić o wartych naralkawanych -2 Uzdańska (187, 34] opuszczanie ;r w wyrazie kuchenny była skłonna tłumaczyć zahamowaniem Ranschburga. ł.atwo sprawdzić, który z wymienionych czynników odgrywa rolę w konkretnym przypadku. Jeśli dziecko popełnia błędy w analizie, np. w wyrazie inny wyodrębnia głoski: lny. a w wyraziepanna głoski:pana (tak robiły badan? prze/.e mnie dzieci), to ric może być mewy o zahamowaniu Ranschburga.

•> Informacje te przytaczam za pracą H. Falkenhageua, It. Wismanna (44).

Zamierzenia swego autor nie zdążył zrealizować.