skanuj0082

-• Kropka, oznacza geminatę.

²⁶ Spirant wargowo-zębowy/, występujący w grupie spółgłoskowej zamiast spodziewanego r, oddziałuje (ak samo, jak zwarta wargowa, tzn. asymiluje dentalne i welarnc zwarte.

• ²⁷ Przy opisie asymilacji bierzemy pod uwagę zachodzące w wypowiedzi badanego dziecka substytucje w pozycjach niezależnych. Obserwowane wyrazy porównujemy z postaciami hipotetycznymi (r.p. *tapaiiiś, *tupuii<i itp.j. a nic z konkretnymi otoczenia.

-⁵ Ustalenia R. Jakoosona [69]. M. Zarębiny [203], A. N. Gwozdiewa [55,135—-137] i innych.

²⁰    Inne grupy spółgłoskowe przyjmuje Ch. F. Hockelt [64,102—104], mianowicie: „zerowe" (gdy nagłos lub wygłos wyrazu jest wokaliczny i gdy w śródgłosie występują obok siebie dwie samogłoski, up. oko, miasto, dookoła), jednospółgloskowe, dwugłosowe.

• ²³ Na zjawisko to zwróciłem uwagę w osobnej pracy [94].

²¹    Grupy/m- oraz /u- są rezultatem reedukacji.

²²    Tej grupy, por. np. f koniku, Bargiełówna [6] nie notuje, co należy uzr.ać za przeoczenie.

²⁵ T. Brajerski [18] przyjmuje różne stopnic miękkości spirantów: sj s\ ś.

⁶* Na tym rękopis rozprawy się urywa. Jak wynika z zachowanego konspektu podsumowania, Autor przewidywał jeszcze opracowanie następujących problemów: częstość występowania dźwięków, czynniki decydujące o różnorodności fonetycznej, przyczyny zaburzenia, próba porównania systemu wymawianiowego chłopca z naturalnym.

Zainteresowanych pragniemy poinformować, że chłopiec uczęszcza normalnie do szkoły. Dzięki pomocy wychowawczyni, która nauczyła się go rozumieć, nic pow tarzał żadnego roku. Obecnie (1977 r.) otrzymał promocję do klasy VII. Stała poprawa wymowy sprawia, że wypowiedzi jego mimo pewnych jeszcze braków, są dla otoczenia zrozumiałe, w piśmie zaś tylko niektóre wady zuajdują odbicie.    •.-•*

Patologiczne artykulacje głoski v

[Poradnik Językowy r. 1969/5]

Wadliwe sposoby wymowy r, dziś już powszechnie nazywane jotacyzmcm (lac. rhotacismuś) zasługują na omówienie głównie z dwu powodów: po pierwsze, należą one do najczęściej spotykanych zniekształceń, całe więc zagadnienie może mieć aspekt praktyczny, a po drugie różnorodność występujących form stać się może równocześnie podstawą interesujących obserwacji, przeważnie z zakresu tzw. fonetyki ogólnej¹. [...].

Prawidłowe polskie r jest dźwiękiem wibracyjnym. Narządem artykułującym jest przód języka, który' zbliżając się do alweoli aż do wytworzenia małej szczeliny łub krótkotrwałego zwarcia, wykonuje kilka drgań (najczęściej 2—3, wyjątkowo 6). W języku polskim, jak to z eksperymentalnych badań M. Dłuskiej [28,12—14;. 29, 323—373] wynika, r o jednym uderzeniu nie jest czymś odosobnionym. Takie r wyraźnie jednak różni się od d i to nic tylko czasem trwania fśpośbbćm wykonania zwarcia* ale kształtem oraz układem przodu języka.

Powstawanie wibracji tłumaczy się niekiedy wyłącznic pasywnie: różnicą ciśnień powietrza przed i za przegrodą [208, 146]. Fakty patologii mowy odsłaniają słabe strony takiego wyjaśnienia. Gdyby tak było istotnie; wystarczyłby dla uzyskania wibracji odpowiedni układ narządów mowy — prąd powietrza byłby w stanie spowodować drganie narządu artykulacyjnego; Tak jednak nic jest, przy ćwiczeniu r nie dają rezultatów metody pasywne, polegające na mechanicznym układaniu narządów mowy. Mówienie wymaga zawsze aktywnego udziału kory mózgowej, do tego stopnia, że wyprodukowanie dźwięku artykułowanego w organizmie ludzkim bez impulsów z centralnego układu nerwowego jest wręcz niemożliwe. Chyba najbardziej przekonująco dowodzą tęgo wypadki afazji.

Bardzo często określa się gtoskęr jako fizjologicznie trudną: Po stronie

205