skanuj0112

wymówić dźwięk prawidłowo między samogłoskami, 4) mogę wymówić dźwięk prawidłowo w nagłosie wyrazu, 5) mogę wymówić dźwięk prawidłowo w śródgłosic wyrazu, 6) mogę wymówić dźwięk prawidłowo w wygłosie wyrazu, 7) mogę wymówić dźwięk prawidłowo podczas czytania, 8) mogę wymówić dźwięk prawidłowo w poradni, 9) mogę zawsze prawidłowo posługiwać się dźwiękami 1164]. Osiągnięcie stanu, wyrażonego w 9. puukcic tej skali, jest celem automatyzacji, a zarazem reedukacji w ogóle.

Zakończenie

W artykule poruszyłem szereg podstawowych kwestii związanych z usuwaniem „mowy bezdźwięcznej”. W niektórych wypadkach zaistniała konieczność szerszego, nic tylko dostosowanego do „mowy bezdźwięcznej”, potraktowania zagadnienia. Równocześnie praca ilustruje możliwości lingwistycznego opisu zniekształceń wymowy. W danym wypadku zniekształcenie obejmuje całą korelację fonologiczną i to korelację najbardziej w języku polskim rozbudowaną. Z tego też względu wydaje się celowe wyodrębnienie „mowy bezdźwięcznej” w postaci osobnej jednostki (zniekształcenia). Można ją zestawić z sygmatyzmem i rotacyzmem. Również metodyka postępowania rccdukacyjnego ma szereg odmiennych cech i dlatego nie wydaje się celowe umieszczanie sposobów udźwięczniania przy poszczególnych spółgłoskach, w ogólnym rejestrze metod. Reedukacja fonologiczncj dystynkcji dźwięczna — bezdźwięczna jest najlepiej opracowana w literaturze rosyjskiej⁶. Znajdujemy tam szereg szczegółowych technik, które można z pożytkiem wykorzystać i w języku polskim. Należy wszakże wykazać wielką ostrożność przy czerpaniu doświadczeń wypracowanych na systemach fonetycznych odmiennych od polskiego. Stąd też w niniejszym opracowaniu metodyki ćwiczeń zasadniczo pominąłem literaturę obcą [...]. Zakres reedukacji został więc wyznaczony m. in. przez system fouologiczny polskiego języka. [...].

i

¹    Deformacje te obserwowałem u sześcioletniego chłopca ze skrajnie ograniczonym inwentarzem fonemów (12 fonemów, ij. 3 samogłoskowych i 9 spółgłoskowych). Analizę językoznawcza lego przypadku 'opracował auior osobno, zob. artykuł Zastosowanie analizy lingwistycznej (...) w niniejszym tomie.

²    Nowsze badania nic zawsze wskazują na przewagę występowania wad wymowy u chłopców w porównaniu z dziewczynkami. W zakresie sygmatyzmu większych różnic nie znala/ł np. H. Krech (111).

Metodologiczne założenia takiego podejścia przedstawiłem w osobnym artykule, zob. [97), praktycznie zaś zastosowałem je w opisie rotacyzmu (93) oraz w opisie zniekształceń tylnojęzykowych zwartych 1%).

⁴ Wierzchowska przyjmuje, że przy g\ tak sarno jak i przy pozostałych zmiękczonych spółgłoskach, masa języka posuwa się do przpdu. Nic można więc tej głoski traktować r.a równi Zg, por. [194; 195).

• * Legatom 'sztuczny wyraz, nie mający znaczenia*.

⁶ Wymienić tu należy publikacje: M. E. Chwatccwa (22), opracowany przez F. F. Rau-a rozdział o wadach wymowy w pracy zbiorowej pod redakcją R. J. Lewinej (153) oraz O. W. Prawdincj (157)