Skan
8

Moduł 3

1. Wymień główne elementy składowe układu nerwowego i icli podstawowe funkcje.

Układ nerwowy człowieka - układ zbudowany z tkanki nerwowej, integrujący działalność organizmu, rejestrujący bodźce, przetwarzający zawartą w nich informację oraz. sterujący czynnościami organizmu: ruchem mięśni oraz wydzielaniem hormonów.

Czynności układu nerwowego można umownie podzielić na dwie kategolrie:

•    Układ nerwowy somatyczny - nastawioriy na łączność ze światćm zewnętrznym, odbiera z niego różnorodne informacje za pośrednictwem narządów zmysłów oraz zarządza aparatem ruchowym, umożliwiając poruszanie się w przestrzeni i reagowanie w sposób celowy na bodźce zewnętrzne.

•    Układ nerwowy autonomiczny lub wegetatywny (fac. autos — samo- i nomos — prawo, a więc "samorządzący się") - jego rolą jest sprawowanie kontroli nad przemianą rpaterii oraz prawidłowym działaniem narządów wewnętrznych.

Działalność obu tych układów koordynow ana jest na wyższych piętrach układu nerwow ego.

Ppdstawowym elementerii układu nerwowego jest komórka nerwowa z odchodzącymi od niej wypustkami, zwana neuronem.

Neuron składa się z bańkbwatego ciała komórkoWego z jądrem (perikarlon) oraz odchodzących od ciała licznych wypiistek. Wypustki te twofzą drzewkowate rozgałęzienia zwane dendrytami. Jedna z wypustek jest o wiele dłuższa ód pozostałych, pokryta jasną otpczką miellnową i nosi ona nazwę neurytu lun aksonu. Długość aksonu może dochodzić do 1 metra.

Układ nerwoWy zbudowdny jest z olbrzymiej lieżby neuronów (ok. 25 miliardów). Z tego tylko około 25 milionów znajduje się na obwodzie, natomiast reszta skupiona jest \k ośrodkowym układzie nefwowym.

Nburony kontaktują się zfe sobą za pośrednictwem łącz, zwanych synapsami, ich liczba jest wielokrotnie większa niż liczba komórek nerwowych, ponieważ, każda wypustka tworzy wiele kontaktów synaptycznych z innymi komórkami nerwowymi.

Neurony tworzą synapsy nie tylko z komórkami nerwowymi, lecz także z innymi typami komórek (np. z komórkami mięśniowymi, komórkami narządów zmysłów).

Pódział układu nerwowego:

■ Podział topograficzny:

Ośrodkowy bkład nerwówy (OUN), inna nazwh to: centralny układ nerwowy (CUN) - jest to najważniejsza część układu nerwdwego kręgoWców. Ośrodkowy układ nerwowy jest cłironiony prżez kości czkszki oraz kręgosłup. Zbudowany jest z istoty szarej i białej. Częścią składową istoty szarej są komórki nerwowe. Oprócz nich znajdują się włókna nerwowe rdzenne i beżrdzenne, tkanka glejowa i naczynia krwionośne wraz z paskami tkanki łącznej. Skład istoty białej to tkanka glejowa, naczynia Włókien nerwowych nie mających osłonki Sch wanna.

Mózgowie - hajważniejsża, centralna część ośrodkowego układu nerwowego u kręgowców znajdująca się w' czaszce, w tym u człowieka. Ndjważ.niejsze jego funkcje to sterowanie, nkdzorowanife działania, homeostaza organizmu (m.in. częstość akcji serca, ciśnienie tętnicze krwi, równowaga wodno-elektrolitowa, temperatura ciała), a także wyższe funkcje nerwowe (funkcje poznawcze, popędowe, pamięć i uczenie się).

Stopień skomplikowania budowy mózgowia odzwierciedla zazwyczaj stopień rozwoju ewolucyjnego organizmd. U ssaków mózgowie składa się z pięciu zasadniczych części. Są to:

1. kresomózgowie

2.    międzymózgowie

3.    śródmózgowie

4.    tyłomózgowie

5.    rdzeń przedłużony (tyłomózgowie wtórne, rdzeniomózgowie)

Rdzeń kręgowy to część ośrodkowego układu nerwowego, przewodząca bodźce pomiędzy mózgowiem a układem obwodowym. Ma kształt grubego sznura, nieco spłaszczonego w kierunku strzałkowym, o przeciętnej średnicy 1 cm, barwy białej, o masie ok. 30 g. Umieszczony jest w biegnącym w kręgosłupie kanale kręgowym. Rozpóczyna się bez wyraźnej granicy od rdzenia przedłużonego i rozciąga na przestrzeni ok. 45 cm, od I kręgu szyjnego do górnej krawędzi Ił kręgli lędźwiowego, gdzie kończy się stożkiem rdzeniowym. Od rdzenia odchodzą parzyste nerwy rdzeniowe,Wychodzące przez odpowiednie otwory międzykręgowe. Ponieważ otwory są przesunięte względem rdzenia ku dołowi, nerwy biegną na znacznej przestrzeni wewnątrz kahału kręgowego, zanim osiągną właściwy punkt wyjścia. Zespół tych nerwów', otaczających nić końcową, nosi nazwę ogona końskiego.

Obwodowy ilkład nerwowy składa Się z układu somatycznego i autonomicznego. Nerwy przekazują informacje pomiędzy ośrodkowym Układem ner\Vowym i pdszczególnyihi narządami. Część somatyczna obwodowego układu nerwowfego przewodzi impulsy nerwowe pomiędzy reoeptorami, ośrodkowym układem nerwowymi a łnięśnianii lub gruczołami. Część autonomiczna łączy ośrodkowy układ nerwowy i narządy wewnętrzne, jak np. serce czy żołądek. Obwodowy układ nerwowy obejmuje 12 par nerwów czaszkowych oraz 31 par nerwów rdzeniowych. Uszkodzenia obwodowego układu nefwowego powodują niedowłady lub porażenia mięśni oraz zaburzenia czucia. Składa się on również z nerwów czuciowych -przewodzących impulsy do ośrodkowego układu nerwowego, oraz. nerwów ruchowych- za których pośrednictwem impulsy wędrują do mięśni i gruczołów, oraz nerwów mieszanych, tj. ruchowo-czuciowych.

Nerwy czaszkowe - 12 phr nerwów, które wychodzą i/lub Wchodzą bezpośrednio do mózgowia, w zależności ód tego czy są to nerwy ruchowe, czuciowe, czy mieszane. Jądra początkowe tj/ch nerwów' znajdują się bezpośrednio w mózgu.

Nerw rdzeniówy - nerw odchodzący od rdzenia kręgowego, opuszcza go przez otwory międzykręgowe, które są utworzone przez wcięcie kręgowe dolne i górne.

2. Omów budowę i czynności poszczególnych części neuronu:

Neuron - rodzaj komórek występujących w układzie nerwowym. Najwięcej neuronów' znajduje się \V ośrodkowym układzie nerwowym. Neurony składają się z ciała komórki (ciało komórki nerwowej - cytbplazma otaczająca jądro komórkoWe neuronti wraz z zawieszonymi w' niej organellami, głównie mitochohdriami i ciałkami Nissla. Od ciała komórki nebwowej odchodzą jej Wypustki: dośrodkowe - dendryty i zwykle jedna odśrodkowa - akson)., jądra komórkowego (interfazowe, z rozpuszczoną chrbmatyną) oraz neurytóW: dendryt (element neuronu, rozgałęziona (zazwyczaj) stmktura, przenosząca sygnały otrzymywane z ihnych neuronów przez synapsy do ciała komórki, której jest częścią. Występuje w tkance nerwowej. Funkcje dendrytów: przejmują inforritacje z receptorów (zgodnie z kierunkiem ) od receptorów do ciała komórki. ) i aksdn (element neuronu odpowiedzialriy za przekazywanie informacji z ciała komórki do kolejnych neuronów lub innych komórek (hp. komórki mięśniowej). Neuryt może być oslbnięty osłonką włókien nerwowych. Jest z reguły dłuższy od dendrytów.), za pomocą których polączorie są z innymi neuronami. Połączenie między komórkami nerwowymi zwane jest synapsą.

Ze względu na liczbę wypustek (aksonów i dendrytów), rieurony dżieli się na:

•    jednóbiegunowe (np. w podwzgórzu);

•    rzekomojednobiegunowe (zwoje czuciowe nerwów czaszkowych i rdzeniowych);