Skan
9

•    dwubiegunowe (np. w siatkówce oka, błonie węchowej);

•    wielobiegunowe:

o    z długim aksonem (np. neurony ruchowe.rdzenia kręgowego);

o    z krótkim aksonem (dendrytem) (np. neurotiy kojarzeniowe w istocie szarej

mózgu i rdzenia kręgowego).

Pod względeln kierunku przekazywania sygnału neurony dzieli się na:

•    czuciowe (dośrodkowe), biegnące od receptora;

«    ruchowe (odśrodkowe), biegnące do efektora;

•    kojarzeniowa (pośredniczące), występujące między innymi ponliędzy neuronami cżuciowymi i ruchowymi.

3. Wyjaśnij co oznacza termin plastyczność mózgu i jakie ma ona znaczenie dla człowieka:

Plastyczność mózgu oztiacza zdolność neuronów do ulegania trwałym Zmianom w trakcie procesów uczenia się. Termin plastyczność pochodzi od greckiego s!o\Vaplaistikos. oznaczającego tworzenie. Oznacza io, że w trakcie uczenia się dochodzi do reorganizacji połączeń synaptycznych między neuronami (16). Obecnie iiważa się, że plastyczność neuronalna jest pojęciem szerszym, obejmującym zarówno zmiany zachodzące w procesach uczenia się i pamięci, jak również zfniany rozwojowe i kompensacyjne (naprawcze). Miejscem kluczowym, w którym pdwstąje i ząrlika plastyczność mózgu, jest synapsa. To ona ćiągle modyfikuje swojd właściwości, zmieniając wydajność przewodzenia impulsów' rierwowych. Ta niezwykła zdolność określana jest plastycznością synaptyczną i jest uważana Za komórkoive podłoże liczenia się I pamięci. Wyróżnia się różne rodzaje plastyczhości mózgu, miedzy innymi: plastyczność rozwojową, pamięciową i kompensacyjną.

Plastyczność rozwojowa jest odpowiedzialna za tworzenie się oraz reorganizację połączeń Synaptycznych we wczesnym okresje rozwoju dśrodkowegb układu nefwowego, OUN (16,17). W okresie tym ógromnąrolę odgrywają zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Oznaczd to, że do wykształcenia nowych i utrwalenia już istniejących połączeń między neurońami może dojść pod wdrunkiem ekspresji odpowiednich genów (tj. uruchomienia informacji zawartej w materiale genetycznymi) oraz odpowiedniego poziomu pobudzenia przez bodźce zewnętrzne samych neuronów. Tfzebajednak dodać, że im organizm starszy, tym wpływ czynriików genetycznych staje się mniej konieczny. Dużą rolę w plastyczności rozwojowej odrywa również proces tzw. apoptozy, tj. zaprogramowanej genetycznie śmierci komórki. Tak w’ięc tworzenie się nowych połączeń synaptycznych, jak również ich obumieranie leży u podstaw zmian morfologicznych i funkcjonalnych Nachodzących w trakcie rozwoju OUN.

Plastyczność pamięciowa odgrywa rolę w procesach uczenia się i zabiegach Usprawniających (17,18). Dochodzi do wz.mocrlienia i reorganizacji połączeń między tleuronami, w odpowiedzi na specyficzne bodźce. Konsekwencją tego Jest powstanie tzw. ćngramu, to jest pamięciowej zmiany plastycznej.

Plastyczność kompensacyjna - w procesach plastyczności kompensacyjnej dochodzi do wytworzenia połączeń między nietypowymi paftnerami (17,18). Umożliwia to w przypadku uszkodzenia mózgu przywrócenie częściowo lub w' pełni utraconych fiinkcji. Podłożem tego procesu jest obumieranie uszkodzonych neuronów, co umożliwia stosiinkowo łatwe wytworzenie nowych połączeń przez inne neurony w pustych miejscach. Lepsze poznanie łych mechanizmów pozwoli, być może, na skuteczniejsze leczenie usprawniające. Należy zwrócić uwagę na to, iż mózg jest strukturą szalenie dynamiczną zarówno pod względem morfologicznym, jak i funkcjonalnym, a podstawą tych zmian są właśnie zmiany plastyczne komórek nerwowych,

4.    Podaj definicje rytmów biologicznych, wymień ich rodzaje, najczęstsze przyczyny zaburzeń rytmów biologicznych i ich skutki.

Rytmy biologiczne - to cykliczne zntiany procesów fizjologicznych w czasie. Każda funkcja wewnątrz ustrojowa podlega rytmicznym zmianom poziomu. Znajomość tych zmian ułatwia planowanie działalności Człowieka i zrozumienie tych zjawiśk biologicznych¹ Dziedziną Zajmującą się rytmiką procesów biologicznych jest chronobiologia.

Istnieje kilka rodzajów rytmów biologicznych człowieka :

•    rytm okołodobowy - cykl snu i czuwania trwający ok. 24 godzin,

•    rytm okołomiesięczny - zależny od cyklicznego ustawiehia Ziemi i jej satelity Księżyca,

•    rytm sezonowy - zależny od pór foku,

•    rytm wieloletni.

Znane są również rytmy krótkotrwałe, trwające ułamek sekundy, jak na przykład impuls nerwowy czy praca serca i rytmy tygodniowe wynikające z tradycyjnego podziału tygodnia na 7 dni. Rytmy można podzielić na: egzogenne, które regulowane są przez czynniki zewnętrzne takie jak: temperatura, ś\Viatło. tryb życia, klimat itp., a także rytmy endogenne, których przyćzyna powstania tkwi „wewnątrz” organizmu. Ta wewnętrzna przyczyna zw iązana jest z „zegarem biologicznym” znajdującym się w naszym organizmie.

Zaburzenia rytmów^r:

■    praca nocria i zmianowa

■    sztuczne oświetlenie

■    praca w pomieszczeniach zamkniętych, odizolowanych od świata zewnętrznego

•    transkontynentalne przeloty, zmiana stref czasu

■    loty w koshios

Skutkami są: obciążenie organizmu => dezorganizacja funkcji => obniżenie odporności => możliwość zaburzeń czytinościowych.

5.    Scharakteryzuj fazy i okresy Snu:

Faza I - Hiphagogi

Jeżeli pozwolisz sobie „odpływać w Sen” to po chwili (5 - 10 minut) zaczną Ci się pojawiać „hipnagogi”. Hipnagogi są strefą między snem a byciem obudzonym, gdzie Twoje mięśnie odprężają się i gdzie pojawiają Ci się przeróżne obrazy, kołdrowe kropki i scenki. Większość ludzi którzy rłie w'iedzą(a większość nie wie) że coś takiego istnieje, nie zauważa ich.

Faza 2 - Płytki Sen

Po fazie z hipnagogatni zapadasz w płytki sen w który m Twbj mózg przestawia się ha fale „theta”. Ta faza trwa około 20 minut i łatwo Cię z niej obudzić (jeżeli się obudzisz podczas trwania tej fazy, nawet nie poczujesz że spałeś). Dla ciekawostki.    faza jest już stanem

bardzo głębokiego relaksb i można ją też osiągnąć poprzez wchodzenie w trans.

Faza 3 i 4 - Głęboki Sen

Po około dwudziestu minutach po tytn jak zapadasz w płytki sen, przechodzisz w fazę głębokiego snu. Tutaj Twój mózg pracuje na falach „delta”, serce zaczyna bić wolniej i oddy chasz wolnym regularnym rytmem. Jeżeli obudzisz się podczas trwania tej fazy, będziesz czuł się jakby Ci szumiało w głowte (taki zdezorientowany, wiesz o co mi chodzi nie)