str&0

Zapamiętaj

Potrzeby ludzkie - to wiaśdwośti człowieka polegające na jego stałych zależnościach od różnych elementów zewnętrznego | i wewnętrznego środowiska, warunkujących jego homeostazę, życie, zdrowie, rozwój, normalność funkcjonowania, zadowo- i lenie z życia (szczęście), samorealizację i inne wartości życia¹².

Na czym więc polega differentia specifica potrzeb ponad podmiotowych? Trudno na to pytanie odpowiedzieć tylko na podstawie przyjętej definicji potrzeb ludzkich w ogóle. Potrzeby ponadpodmiotowe mają bowiem „dodatkową” cechę gatunkową, polegającą na integralnym związku ze znamionującymi je niezdolnościami ich podmiotów do samodzielnego zaspoka-1 jania tychże. Dlatego też opieka zaspokajająca takie potrzeby jest ponadczasową koniecznością jednostkowego i gatunkowe- { go żyda ludzi.

Są to w sumie kluczowe przesłanki pozwalające przyjąć, że potrzeby ponadpodmiotowe to te spośród całości potrzeb, | których jednostki nie są zdolne - przejściowo lub trwale, częśdowo lub całkowicie i samodzielnie zaspokajać i regulować, j

ludzkiej oraz szeroka wiedza antropologiczna wskazują, iż potrzeby ponadpodmiotowe są funkcją (wypadkową) współwystępujących w ciągu jednostkowego życia człowieka (ontogenezy) dwóch sprzecznych ze sobą grup właściwości gatunkowych i losowych. Są to, z jednej strony, potrzeby ludzkie, przede wszystkim powszechne, bę

dące cechami antropologicznymi, a z drugiej, określone niezdolności do względnie samodzielnego zaspokajania tych potrzeb, przy czym niezdolności te — powszechne w okresie dzieciństwa i późnej starości — są również cechami gatunkowymi¹³. Tak najogólniej nakreśloną genezę i mechanizmy aktualizacji potrzeb ponadpod-

Rycina 17.2. Geneza i mechanizm aktualizacji potrzeb ponadpodmiotowych Źródło: opracowanie własne

¹² Definicja ta jest syntezą poglądów K. Obuchowskiego [zob. idem, Psychologia dążeń ludzkich, Warszawa: PWN 1965] oraz T. Tomaszewskiego [Psychologia. Podręcznik akademicki, red. T. Tomaszewski, Warszawa: PWN 1979, s. 491], a także A. Sicińskiego [zob. idem, JPojęcia", „potrzeby” i „wartości" w świetle koncepcji systemu, „Studia Socjologiczne’ 1976, nr 12, s. 37].

¹⁵ N. Goodman, Wstęp do socjologii, prze!. J. Polak, J. Ruszkowski, U. Ziemińska, Poznali: Zysk i S-ka 1997, s. 51—183; B. Szacka, Wprowadzenie do socjologii, Warszawa: Oficyna Naukowa 2003, s. 55-65; E. Nowicka, Świat człowieka — świat kultury, Warszawa: PWN 2004.

I