str&1

rcuayuyiu upieNunczd    rołu<wi    ao

młotowych można przedstawić na schemacie (/oh. rycina 17.2.).

Właściwości gatunkowe człowieka oraz MpOlWOSci człowieczego losu stanowią zatem punkt wyjściu dla rozpoznawania genezy i mechanizmów potrzeb ponadpodmiotowych. Z tylni bowiem właściwościami powiązana jest strukturalnie od czasów prehistorycznych działalność opiekuńcza, sprowadzająca się do zaspokajania tych potrzeb.

Podstawowe znaczenie pierwszej grupy właściwości - potrzeb ludzkich — polega na tym, że ich zaspokajanie jest przede wszystkim koniecznym, nieodwołalnym warunkiem egzystencji i rozwoju jednostki oraz gatunku.

Druga grupa cech — niezdolności będące gatunkowymi i losowymi właściwościami człowieka — powoduje konieczność heteronomicz-nych wobec podopiecznego, kompensujących je czynności i zachowań innych osób, przez to uzależnia zaspokajanie potrzeb jednostki od interwencji opiekuńczej. Ilekroć bowiem z określonymi potrzebami jednostki nie idą w parze

■ 17.5. Wartości opieki

» 17.5.1. Struktura wartości opieki Jakkolwiek problematyka aksjologiczna występuje w większości nauk humanistycznych i społecznych, w tym w pedagogice ogólnej, to w pedagogice opiekuńczej jest jej składnikiem siu ge-neris^iĄ. Jest tak dlatego, źe wartości opieki różnią się od wartości wychowania. Po pierwsze, swą pierwotnością wobec nich, a po drugie — co ważniejsze - tym, źe tkwią głównie w strukturze osobowej podopiecznego jako jej immanentne składniki, nie zaś w zewnętrznej sferze idei, tak jak wartości absolutne, transcendentne wobec podmiotów wartościujących. Można je przedstawić w ąuast-hierarchicznym układzie:

I atrybuty wartościowości potrzeb jako takich, zwłaszcza wyższych, jak na przykład sensu życia, samorealizacji, wiedzy i rozumienia;

odpowiednie możliwości zaspokojenia tych potrzeb, powstaje obiektywne zapotrzebowanie na działania opiekuńcze ze strony innych ludzi.

Niezdolności ludzi do samodzielnego zaspokajania i regulowania swych potrzeb tworzą wysoce zróżnicowaną kategorię, tak ze względu na wielorakość potrzeb, których dotyczą, jak i odmienne endogenne oraz egzogenne przyczyny. Mimo to łączą je dwie zasadnicze wspólne cechy, pozwalające na wyodrębnienie ich jako heterogenicznej całości. Pierwsza zawiera się już w samej nazwie — niezdolności, których konsekwencją są określone asymetryczne zależności od rzeczywistych i potencjalnych opiekunów. Druga zaś polega na tym, iż generują one te same właściwości — potrzeby ponadpodmiotowe i opiekę. Zawsze bowiem rzeczywiste niezdolności człowieka do samodzielnego zaspokajania własnych potrzeb, mimo że mogą różnić się między sobą zakresem, stopniem i przyczynami powstawania, stwarzają potrzeby ponadpodmiotowe i niezbędność interwencji opiekuńczej.

►    wartości przedmiotowe — wszelkie przedmioty potrzeb podopiecznych, zwłaszcza powszechnych;

►    wartości instrumentalne — wszelkie czynności dostarczające przedmioty potrzeb podopiecznemu, powodujące optymalne zaspokojenie jego potrzeb;

►    wartości pośredniczące — względnie trwałe elementy życia w relacjach opiekuńczych, wytworzone przez różnorodne formy aktywności opiekuna i podopiecznych oraz mechanizmy stymula-cyjne. Dzięki tym elementom (tradycyjne formy i normy życia, właściwe struktury osobowe, odpowiednie formy opieki zastępczej itp.) aktualizują się - poprzez różne implikacje — wartości wyższego rzędu — pierwszy i drugi poziom wartości właściwych;

I ląbruwtki, Pedagogika opiekuńcza w zarysie, s. 106-118.