str23

Modeli* wychowania rotdsiaI piąty

, wychodzi od kluczowych słów naturalnej *_rfnunikaqi. Są to dla niego „generatywne słowa żywego kodu"'⁰¹. Takim słowem jest, na przy -ybd, „biedna dzielnica " (favela). Pojmowanie te-go oznacza umiejętność czytania i pisania oraz bezema z innymi słowami. Celem alfabetyzacji tego rodzaju jest uzyskanie dystansu do przygniatającego ciężaru prawdziwego znaczenia ge-ntrat>”AT)ych słów. Fretre czerpie środki dydaktyczne ze współczesnej pedagogiki asymilacji z kulturą, co dla na-, z pewnością nic pozostaje bezproblemowe. Chodzi mu jednak o nadające sera kształcenie, dla którego techniczne środki pomocnicze mają jedynie funkcję pomostową.

W ostatnim rozdziale książki Freire przedstawia huAę pedagogiki. Chodzi mu o zmianę,

0    „uczk/wieczenie jako trwały proces”¹⁰². Środkami prowadzącymi ku temu są emancypacja od poddania, oderwanie od zasady władzy „dziel i panuj”, uświadomienie owej formy manipulacji, zapobieganie częściowo pełzającej, częściowo gwałtownej „inwazji kulturowej”, wspieranie kooperacji poprzez dialog, mobilizacja „jedności dla uwolnienia”, stworzenie organizacji, która towarzyszy procesowi oraz stopniowe urzeczywistnienie „kulturowej syntezy”¹⁰⁵. Polega ona na szacunku dla uciskanych i możliwości zażądania szacunku od uciskających.

1    Emancypacja w trendach pedagogicznych Zbiór myśli emancypacyjnych, mimo klęski rewolucji roku 1968, przyjął się dość skutecznie w różnych ruchach, które dalej rozwijały ideę emancypacji. Do dzisiaj można wyróżnić trzy istotne prądy:

►    ruch pokojowy i pedagogikę pokoju;

►    feminizm i pedagogikę feministyczną;

►    ruch ekologiczny i pedagogikę ekologiczną.

Mimo źe kierunki te wychodzą od różnych założeń i dążą do różnych celów, wspólna jest dla nich idea uwolnienia od braku rozsądku.

► Ruch pokojowy i pedagogika pokoju. Wojny i przemoc zorganizowana są prototypami braku rozsądku. Powodują na świecie cierpienie i biedę. Społeczeństwo, które chce wychowywać rozsądne jednostki, musi zająć wobec tego otwarte stanowisko. Ze zgodności i braku przemocy musi uczynić zasady. Pokojowe wychowanie jest jednym z największych wyzwań wychowania emancypacyjnego. Najpierw musi się ono zająć strukturalnymi warunkami przemocy. Musi więc zapytać, skąd pochodzi przemoc, co wywołuje, jakie formy przybiera i jakimi środkami się dokonuje. Przy tym konieczna jest zarówno teoria społeczeństwa, teoria funkcjonalnej struktury i jej ideologii, jak i teoria jednostki, która na przykład reaguje na konkretne uwarunkowania agresywnym zachowaniem.

Konkretne pokojowe wychowanie tworzy dosyć wrażliwy obszar. Z jednej strony propaguje się wyobrażenie, że ukierunkowanie na zgodny model, w którym konflikty są negocjowane na zasadzie partnerstwa, pomnaża się na zewnątrz, a nie pozostaje jedynie przywilejem wychowania. Za tym kryje się nadzieja, że kształcenie ustępliwych postaw prowadzi przede wszystkim w obszarze uczuciowym do ustępliwego działania. Z drugiej strony dąży się do zmiany lub do zapobiegania powstawania struktur wspierających przemoc. W tym celu konieczny jest odpowiedni wymiar działania politycznego, bycia czujnym, gdy pojawiają się nowe zagrożenia w społeczeństwie. Często jest to jednak bardzo trudne ze względu na rozprzestrzeniony polityczny brak ochoty, beztroskę i brak odwagi cywilnej (Chri-stoph Wulf mówi o „apatii politycznej"¹⁰⁴).

Metodyczne postępowanie mające na celu ukierunkowanie na to procesu wychowania szkicuje raczej ogólne niż konkretne kroki. Powinna zostać zaostrzona „umiejętność postrzegania [,..| oczywistych i utajonych konfliktów”, rozwinięta „umiejętność prowadzenia konfliktów” oraz przekazana „metoda rozstrzygania konfliktów”¹⁰⁵. Emancypacyjny cel brzmi tutaj:

ibulem, s, 93 94.

*** ihkł&ttf *, 114.

'" ttrtderti' & 116- -157.

^A Cli. Wulf, W&rkrfbueh d*r fśnciihung, MOnchcn ZUrich: Pipor 1974, $. 218—223. • ^ tbUfa&tł? *. 219