Teratogeny 5

e) naczyniaki,

O wady nerek, g) nadmierne owłosienie.

Krytyczny okres embriogcnezy zawarty jest pomiędzy 4 a 10 tygodniem. W badaniach doświadczalnych na szczurach ustalono, że w FAS następuje obniżenie syntezy białek w mózgu, spadek zawartości RNA i rybosomów w wątrobie oraz osłabione jest przewodnictwo nerwowe z powodu niedoboru neuro-transmitterów (GABA, noradrenalina). Ponadto stwierdzono, że alkohol wpływa hamująco na wytwarzanie niektórych cytokinin oraz białek adhezyjnych.

W przewlekłym alkoholizmie występują niedobory pokarmowe, złe odżywianie, deficyt witamin, mikroelementów (Mg, Zn, Ca), co dodatkowo może być czynnikiem uszkadzającym.

W USA, gdzie zarówno diagnostyka FAS, jak i rządowe programy prewencyjne są bardzo dobre, ocenia się, że FAS występuje u 1,1 na 1000 urodzeń (1,1%), a 1 na 30 ciąż wiąże się z nadużywaniem alkoholu. We Francji i w Szwecji częstość występowania FAS jest trochę mniejsza. W Polsce brak jest danych na ten temat.

Spożycie jednorazowo większej ilości alkoholu we wczesnej ciąży może być niebezpieczne dla potomstwa. Zdaniem niektórych autorów spożycie 150 g alkoholu dziennie (lub nawet mniej) stanowi poważne niebezpieczeństwo dla zarodka/płodu, ale obecnie coraz częściej podkreśla się, że ustalenie najmniejszej nieszkodliwej dla ciąży dawki alkoholu nie jest możliwe. Dlatego zarówno w ciąży, jak i przed ciążą powinna obowiązywać bezwzględna abstynencja.

Od ponad 200 lat dyskutuje się nad wpływem alkoholu spożywanego przez mężczyzn na potomstwo, brak jednak jednoznacznych opinii w tej sprawie. Wiadomo, że alkohol uszkadza proces spermatogenezy, tak wiec u alkohaMiś

ników dymu tytoniowego na tkanki zarodka. We krwi matki oraz płodu stwierdza się wysokie stężenie karboksyhemoglobiny. Osoby palące z reguły jedzą mniej od niepalących, sugeruje się więc, że mniejsza ilość dostarczanych produktów odżywczych może także wpływać niekorzystnie na płód. i Kofeina stosowana w bardzo dużych dawkach wywołuje wady wrodzone j u myszy. W wyniku jej działania dochodzi do dużych krwiaków w rozwijających ! się narządach, np. w podniebieniu, w kończynach i następnie do wykształcenia się wady (rozszczep wargi, rozszczep podniebienia, ubytki paliczków lub palców).

si

Najnowsze badania wykazały, że kofeina wywołuje efekt koteratogenny. W przypadku podania szczurom kofeiny razem z takimi związkami farmakologicznymi — teratogenami, jak: acetazolamid, mitocyna C, hydroksy-mocznik, 5-fluorouracyl, kofeina wzmacnia efekt teratogenny tych związków.

W okresie wczesnej ciąży należy wystrzegać się spożywania dużej ilości kawy, produktów zawierających kofeinę (coca-cola) oraz mocnej herbaty.

Leki

Hormony płciowe. Hormony o działaniu progesteronu (ethisteron, norethis-teron) stosowane w leczeniu zagrażającego poronienia mogą wywołać efekt maskulinizujący u potomstwa żeńskiego (nieznaczne powiększenie łechtaczki, zrośnięcie się warg sromowych mniejszych oraz rzadko niedorozwój pochwy i macicy). Podobne działanie wykazują androgeny. Doustne środki antykoncepcyjne, w skład których wchodzą zarówno progesteron, jak i estrogeny, stosowane we wczesnych okresach nie rozpoznanej ciąży, mogą być teratogenne. Opisano

r-C±x>x±exy£\i