WSP J POLM141

wofcŁiy - źródło wyrazów dla polszczyzny literackiej i języka potocznego 251

prasie, w tekstach radiowych i telewizyjnych), pojawiają się również

-    potocznej polszczyżnie ulicy i języku literatury pięknej.

Rysuje się następująca prawidłowość, podług której leksyka socjolektalna i:; upowszechnia: wyrazy wywodzące się z socjolektów zawodowych (łowieckiego, żołnierskiego, sportowego) trafiają do języka ogólnego, wyrazy żargonowe zaś, wyzbywszy się swojej profesjonalno-komunikatywnej fun-

•    cii. stają się środkami ekspresji w języku potocznym. Z języka potocznego

*    r irują dalej, najczęściej do slangu środowisk młodzieżowych, tworząc

zasobie leksykalnym polszczyzny mieniąca się znaczeniami warstwę lęka- ki intersocjolektalnej (interżargon).

Nie ulega wątpliwości, że wyrazy socjolektalne, zwłaszcza wyrazy o ro-r wodzie żargonowym, użyte w tekstach stają się środkami stylizacji języ-

-    : przywołują atmosferę życia macierzystych grup społecznych, ewo-c ich systemy wymości i przypisywane tym grupom wzory zachow^rań.

i yw a też i tak, że tracą swoje społeczne piętno, społeczną i wewnętrzną mo-rruacjf do tego stopnia, że dopiero głębsza refleksja wydobywa ją na po-

-    lerzchnię. Taki los spotkał np. wyrazy łowieckie, nazywające sytuacje walić. : polowania, towarzyszące człowiekowi od zarania życia społecznego. Dziś wyrazy łowieckie z pochodzenia osaczyć, wyśledzić, być na tropie, list i nary , zmylić czujność, podstęp, ściganie tworzą w polszczyżnie ogólnej pole leksykalne odnoszące się do czynności policyjnych (Dynak, 1988).

Bardziej zróżnicowany jest udział języka wojskowego i sportowego, tatma wojna światowa pozostawiła w polszczyżnie ogólnej (Pluta, 1975) rgate słownictwo zaczerpnięte z życia konspiracyjnego: czapa 'wyrok -mci', wsypa ‘nieudane zamierzenia’, wpaść ‘mieć pecha', skok ‘jakakol-:ek akcja' (np. zrobimy skok nad Zalew), maskować się ‘by ć dyskretnym’, kontakt ‘zadzwonić do kogo’. Z języka żołnierskiego trafiły do polszczyzny potocznej takie wyrażenia, jak: wtranżalać, wtrajać, wtrzachać ‘jeść’, złopać ‘wypić’, wyrko ‘łóżko’, wazeliniarz ‘pochlebca’, zafajczyć ‘zapalić : y:erosa’, zaiwaniać ‘iść szybko’, pucować ‘czyścić’. Z badań socjolingwi-: eznych wynika, że wyrazy te i duża część współczesnych emocjonali-zmów żołnierskich wyrasta z wojskowej tradycji LI Rzeczypospolitej (Kama, 1978).

Dziedzina działalności społecznej, która niezwykle intensywnie przyswa-

-    metaforykę wojskową, to sfera dyskusji, zwłaszcza dyskusji politycznej. Te-•Lsry publicystyczne, prasowe i telewizyjne przesycone są poetyką walki: ataku-

się, naciera, prowadzi walkę na słowa, strzela argumentami. Tę serię metafor kow-Ych uzupełniają wyrazy przeniesione z terenu rywalizacji sportowej:

,. na kimś rewanż, popaść z kimś w klincz, wypaść w wyborach na remis, być . końcówce akcji wyborczej. Należy w tym miejscu dodać, że sam język spor-: wy przesiąknięty jest terminologią w^Tojenną, por. np.: atak na bramkę, -rzelaćpiłkę, natarcie, skrzydło prawe, skrzydło lewe, łącznik, flanka.