WSP J POLM35

Problcmsiycznośę. koncepcji lingwistycznej

139

my, które przejęte są przez autora z wzorów literackich jemu znanych, su-ponują więc tradycję literacką i istnienie, obok języka potocznego, języka literackiego i poetyckiego. Ponieważ w momencie powstawania, rozpoczęcia literatury w jakimś języku tradycji i wzorów nie ma, nie możemy jeszcze mówić o języku poetyckim, lecz tylko o języku indywidualnym twórcy” (Kuryłowicz, 1947, s. 8).

Perspektywa lingwistyczna - a także konsekwentne skupienie uwagi nie na „mówieniu”, lecz właśnie na „języku” - eksponuje społeczny charakter jeżyka poetyckiego i sprawia, że opozycje „potoczny” - „poetycki” oraz „społeczny” - „indywidualny” nie pokrywają się, ale krzyżują. Tymczasem z punktu wadzenia sztuki słowa (artyzmu) większą wagę ma czynnik indywidualno-innowacyjny. Samo doskonałe naśladownictwo doskonałych wzorów tylko niekiedy może uchodzić za doskonałość artystyczną. Twórca posługujący się tworzywem językowym to oczywiście sprawny i skuteczny dysponent reguł i sposobów użyć składających się na tradycję, ale przede wszystkim pomnożyciel znanych dotąd możliwości, i to nie tylko w zakresie użyć mogących uchodzić za opozycję wobec potoczności na zasadzie jakichś szczególnych cech swoistych. Nierównoprawność członów opozycji „potoczny” - „poetycki” można także postrzegać inaczej. Pierwszy istotnie warunkuje drugi, ale tylko tak długo, jak długo poetyckość odbiera się jako „pewne charakterystyczne plus, pewne charakterystyczne cechy względem języka potocznego” (Kuryłowicz, 1947, s. 9). Wtedy także opis języka poetyckiego jest opisem cech różniących go od języka potocznego, ale nie opisem całokształtu języka utworów czy utworu, i definiuje się go „jako species dyferencjalnie względem języka potocznego” (Kuryłowicz, 1947).

Można wszakże tę nierówność odwrócić. Potoczne (a także potocznie poetyckie) jest wszystko to, co w zakresie uzusu stało się przewidywalne, weszło do rozmaicie dzielonych zasobów językowych obsługujących w danym czasie potrzeby zbiorowości - także specyficzne kulturowe potrzeby związane z uprawianiem i odbiorem sztuki literackiej. Natomiast poetyckie jest to, co twórcze i nieprzewidywalne, sfera użyć społecznego systemu komunikacyjnego będąca ekspresją indywidualności. Nowatorstwo językowe nie wynika tu z potrzeb pragmatycznych, ale ma tunkcje właściwe sztuce. Nawet bez tego specyficznego naddatku, jakim jest zdolność wywoływania wrażeń artystycznych, takie nowatorstwo służy przeobrażeniom języka, jego rozwojowi.

Formy szczególnie autoteliczne i w tym sensie manifestacyjnie poetyckie zwykle dość wyraźnie różnią się od form języka potocznego. Niekiedy jednak w utworze artystycznym mamy do czynienia z naśladownictwem cech zewnętrznych języka potocznego właściwego wypowiedziom wyłącznie pragmatycznym - wtedy na plan pierwszy wysuwa się jakość, doskonałość, celowość artystyczna użytych form, a nie ich proweniencja.