Zdjęcie057

W

« *yy**f» ftg dogmatu wśród powicici.

_j0 j_MCII |Xł<v^l, /dj|c mi się, mmych wyrobów podobnych, i mogliśmy się przesycić nimi Pamiętniki te tą prostym zdaniem sprawy z uczuć i myśli człowieka pwpoHte-^ uorc^o urnę nawet nas mc doszło. którego dwie części życia są nam zakry te. Ale ci. kutych nt/wtfjnic \ię czł«—icka najmować może, co w uczuciu głębokim dramat tały u u) At. Amntft i tu dramatu, czynu wewnętrznego i niejednej perypetii'*.

Kiedy się dobrze wsłuchać w obie wypowiedzi, można odnieść wrażenie. ze Sienkiewicz pochwycił pomysł Kraszewskiego i wyciągając wnioski z potknięć artystycznych poprzednika (podobnie było z Krzyżakami), stworzył udoskonaloną wersję ory ginalnego zamysłu literackiego.

| Wracając do podobieństw tcmatyczno-problemowych. trzeba przyznać,

_[że Juliusz bohater Pamiętników nieznajomego i Płoszowski - bohater

Ba dogmatu ujawniają wyraźne pokrewieństwo filozoficzno-psychologicz-ne Cechuje ich bowiem podoMl Skłonność do samoanalizy, interesuje podobny zestaw pytań dotyczących stosunku człowieka do wszechświata, gnębią podobne kwestie teoriopoznawcze i metafizyczne²⁰.

Opłaca się także zwrócić uwagę na uwikłanie Juliusza w związki uczu-ciowo-erotyczne z czterema kobietami. Przy czym w utworze Kraszewskiego jest tak, ze w idealny - zdawałoby się - układ między kobietą i mężczyzną próbąjf w targnąć „ta trzecia”. Motyw ów zastanawia swoją powtarzalnością. Wskazuje chyba na zasadniczą niemożność osiągnięcia pełni w związku z jedną kobietą. Ta druga zawsze jest dopełnieniem, np. Emma - pierwiastkiem diabelskim przy anielskiej Marylce; la - intelektualnym i wyrafinowanym przy prozaicznej parafiance Cesi. Coś z tego zostało u Sienkiewicza Demonicznej, wyrafinowanej, „pogańskiej" Ławrze przeciwstawia on anielsko sielską, „chrześcijańską” Anielkę, która wydaje się duchową siostrą Cesi z Pamiętników nieznajomego.

Naprawdę warto poddać te powieści szczegółowym porównaniom, śledząc w obu np. łUnkcję muzyki czy też wykorzystanie motywu bumy, który Kraszewski wprowadza prawdopodobnie za Goethem, aby obserwować reakcje dwu kobiet: prostolinijnej jak Lotta Cesi i wyrafinowanej Izy. Ten motyw odnajdujemy przecież u Sienkiewicza dwukrotnie. Podobieństwa, które tu tylko sygnalizuję, bo dałoby się ich wskazać więcej, wynikają także

'* J.t. ffmnmilU. himiętnlAi w«SMqa. t U. Wilno 1854, s. 204.

I * .SpCł)li»/iH' iiUUt/oUi/ntpiMc powieści * przełomu I* osiemdziesiątych i ónewtętdm-tfgycfc, as knvt> /wista uwagę II MaUsste w cytowarom artykule o bezdogmatoWMc* ■fothoiik* h, W SWńl odpowiednik w powieści krajowej s hi cztcrttócjtyeh flSI np KitulMii /Mmn-te. p/A-droow* poprzedził H. Markiewicz. Kraków 1*77 (sm-B hhmjknmśł romantyków. S. 255-261).