Zdjęcie3898

DO Hoiiliial J, Pffllnlultf UyalcMDjl

nyml truduodoUuuł w różnych formuch komunikacji* aątto przejawiając się. obok problemów i ciytunicin, także wyraźnymi problemami / osiągnięciom bloglośc! w pimuiiu i ortografii'* (PoiNpccliyos 1994, 20.5).

Z perspektywy psychoJingwistyc/ncj ujmowała dy*lck*ję autorka ni* niejszej książki, okfciliająeją Jako „niemożność prawidłowego opanowania umiejętności czytania i pisanin, występująca u d/icci o prawidłowym roz* woju, fizycznym, emocjonalnynt i Intelektualnym, pomimo sprzyjających warunków społecznych i ekonomicznych oraz prawidłowej metody na* uczanin, przejawiająca się zniekształceniami formy językowej i substancji fonicznej czytanego tekstu oraz nieprawidłowym odbiorem jego treści” (Krasowtez-Kupis 1997. s. 56). Thkic ujęcie pozwala spojrzeć na konsekwencje dysleksji w szerszej perspektywie komunikowaniu się.

Definicję dysleksji rozwojowej odświeżoną o bogaty materiał empiryczny publikowany w literaturze międzynarodowej, głównie anglojęzycznej, proponuje Marcin Szczcrbiński (2007). Formułuje on najpierw definicję bardzo ogólną, mówiącą, że dysleksji to trudności w czytaniu i pisaniu polegające nu zaburzeniach przetwarzania pewnych rodzajów informacji, koniecznych dla przebiegu czynności czytania i pisania, które powstały na wczesnych etapach rozwoju układu nerwowego i częściowo wynikają z uwarunkowań genetycznych. Następnie autor ten podejmuje próbę sformułowania definicji bardziej precyzyjnej, tak źc w ofekcie staje się ona opisem i modelem diagnozy (por. podrozdz. 2.5).

2.4. Definicje współczesne - analiza porównawcza

Definicje przedstawione w podrozdziale 2.2 spotkały się z liczną krytyką, ale definicje współczesne, które zostaną przeanalizowane poniżej, wbrew oczekiwaniom nie zmieniają wiele w sposobie rozumienia dysleksji.

W ostatnim dziesięcioleciu możemy wskazać na dwa ważne źródła definicji (nic są to źródła jedyne, ale prawdopodobnie najważniejsze) -pochodzące z materiałów publikowanych przez organizacje zajmujące się dysleksją i głównie przez praktyków (nazwijmy je w skrócie „definicjami praktyków") oraz definicje formułowane przez osoby prowadzące badania naukowe poświęcone dysleksji (nazwijmy je w skrócie „definicjami badaczy").

Oba źródła dostarczają jednak mało spójnych ustaleń. Definicje praktyków często bazują na popularnych i niepotwierdzonych naukowo „faktach", natomiast definicje badaczy - ze względu na wysoce interdyscy-

pllnnmy charakter badań nad dytlckiją - mają umiejscowienie w różnych dyscyplinach naukowych i czasem słabo ze sobą korespondują.

Ib dwie grupy definicji dzieli jeszcze jedna ważna cecha - analiza treściowa wskazuje, że definicje praktyków stopniowo rozszerzają pole znaczeniowe terminu „dyslcksja", natomiast definicje badaczy - wprost przeciwnie - dążąc do optymalnej logiki i precyzji niezbędnej w metodologii badań - stopniowo zawężają znaczenie terminu. Oczywiście obie te drogi w skrajnych postaciach prowadzą do błędów. W przypadku definicji badaczy w efekcie powstaje rodzaj konstruktu teoretycznego o dość abstrakcyjnym charakterze, który w niewielkim stopniu ma odzwierciedlenie w rzeczywistych przypadkach specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu.

Definicje praktyków często zmierzają w odwrotnym kierunku. Przykładem dość kuriozalnej definicji dysleksji, rozszerzającej zakres pojęcia i zaciemniającej niewątpliwie obraz zjawiska, jest definicja BDA szeroko publikowana (m.in. dostępna na stronic internetowej BDA), powstała w roku 2002, której autorstwo przypisuje się Lindsay Pcer (Education Dircctor of the BDA). Podaje ona, że dysleksją jest.. kombinacją zdolności i trudności (deficytów), które wpływają na proces uczenia się w jednej lub kilku sferach -czytaniu, pisaniu w sensie technicznym i w sensie ortograficznym. Ponadto w wielu dziedzinach występują objawy towarzyszące, które mogą polegać na osłabieniu tempa przetwarzania informacji, pamięci krótkotrwałej STM, posługiwania się sekwencjami, percepcji słuchowej lub wzrokowej, mowy oraz sprawności motorycznych. Jest to szczególnie powiązane z doskonaleniem i posługiwaniem się pismem, odnoszącym się do systemu alfabetycznego, numerycznego czy nutowego.

Pewne dzieci mają wybiegające ponad normę zdolności twórcze czy/i interpersonalne, inne mają świetne zdolności werbalne. Niektóre nic mają żadnych wyraźnych talentów. Wszystkie mają jakieś mocne strony. Dysiek-sja pojawia się pomimo normalnego nauczania, nie zależy od środowiska socjoekonomicznego czy inteligencji, jakkolwiek najłatwiej jest wykrywana u osób z przeciętnym lub wyższym niż przeciętny poziomem intelektualnym" (The Dysforia Handhook 2006, s. 7).

Tak szeroki i niejednoznaczny opis właściwie rozmywa pojęcie dysleksji, pokazując, że zbyt wiele cech może mieć charakter alternatywny — mogą wystąpić albo mogą nie wystąpić. Ponadto wymienione objawy towarzyszące nie do końca przekładają się na współczesną wiedzę o dysleksji.

Powracając do analizy definicji dysleksji rozwojowej publikowanych w ostatnim dziesięcioleciu, warto przeanalizować i porównać ich ważne punkty.