Złoża pochodzania magmowego

Skały i minerały użyteczne

Użyteczne skały i minerały określa się mianem surowców mineralnych. Ze względu na ich zastosowanie w gospodarce dzielone są na:

•    surowce energetyczne, do których zalicza się takie skały, jak: węgiel kamienny, węgiel brunatny, łupki bitumiczne, rudy uranu, a ponadto ropę naftową i gaz ziemny;

•    surowce metaliczne, obejmujące metale występujące w przyrodzie w stanie rodzimym, np.: złoto, srebro, rtęć, platyna, oraz jako rudy, np. ruda żelaza, miedź rodzima i rudy miedzi, galena (ruda ołowiu), boksyt (ruda aluminium), rudy cynku;

•    surowce niemetaliczne, w tym:

—    chemiczne, np. siarka, fosforyty, sól kamienna, gips;

—    ceramiczne, np. kaolin, piaski szklarskie;

—    kamienie szlachetne, np. diamenty, rubiny, szafiry, szmaragdy, opale;

—    surowce izolacyjne, np. łyszczyki;

—    materiały budowlane, np. kamienie budowlane, żwiry, piaski i inne.

Naturalne nagromadzenie surowca mineralnego w skorupie ziemskiej, nadające

się do opłacalnego wydobycia, nazywamy złożem. W zależności od warunków powstawania złóż dzielimy je, podobnie jak skały, na złoża pochodzenia magmowego, osadowego i przeobrażonego. Złoża pochodzenia magmowego związane są z procesami krzepnięcia i krystalizacji magmy. Pewne składniki magmy, początkowo rozproszone, skupiają się stopniowo w różnych częściach zbiornika magmowego w zależności od temperatury ich krystalizacji oraz osiąganej gęstości (ryc. 185). W ten sposób powstają między innymi złoża rud miedzi, niklu, żelaza, tytanu, a także platyna, diament, korund. Złoża magmowe występują głównie w masywach krystalicznych.

wapienie

łupki

piaskowce

skały

przeobrażone

Ryc. 185. Złoża surowców mineralnych tworzące się wokół przeciskającej się ku ——*; nrtinmw (intrurii mapmowei)