geolog lab14

Ćwiczenie nr 2 SKAŁY MAGMOWE

Skały magmowe są produktem zastygania magmy. Podstawowym składnikiem magmy jest stop krzemianowy (faza ciekła) z rozpuszczonymi w nim gazami i przegrzanymi roztworami (faza gazowa), często zawierający też zawieszone kryształy minerałów (faza stała). W przyrodzie znane są magmy o różnym składzie. Przyjmuje się, że pierwotną jest magma bazaltowa (gabrowa). W wyniku dyferencjacji (dyferencjacja - proces różnicowania się magmy) z magmy pierwotnej powstają pochodne produkty w postaci wszystkich pozostałych magm.

Schemat dyferencjacji magmy

perydotyt piroksenit

bytów nit

labrador

andezyn

oligoklaz

ortokla

kwarc

albit

—

magma bazaltowa (gabrowa)

-N -✓

magma diorytowa

'—Tś.- i——-

magma granitowa

=5

resztki po mag mowę

^1

oliwin -> piroksen -► augit | ► hombłenda

► błotyt

W zależności od warunków powstawania, skały magmowe można podzielić najogólniej na 3 grupy:

•    skały głębinowe (plutoniczne) - krystalizują na dużych głębokościach w skorupie ziemskiej w warunkach powolnego spadku temperatury i pod wysokim ciśnieniem. Poszczególne minerały są dobrze wykształcone i najczęściej widoczne makroskopowo.

•    skały wylewne (wulkaniczne) - powstają przez zakrzepnięcie szybko ochładzającej się lawy na powierzchni Ziemi, (lawa - magma wydobywająca się na powierzchnię Ziemi podczas erupcji wulkanicznych). W wyniku bardzo gwałtownego oziębienia i zastygnięcia, powstaje jednolita, szklista masa, w której nie można wyróżnić żadnych składników mineralnych. Przy nieco powolniejszym stygnięciu pojawiają się w szkliwie wulkanicznym składniki mineralne w postaci kryształów widocznych nieraz gołym okiem.

Częstym produktem wybuchów eksplozywnych są również materiały okruchowe - skały piroklastyczne, zaliczane zwykle do skał osadowych.

•    skały żyłowe - tworzą się w warunkach pośrednich, z krystalizacji magmy lub wodnych roztworów pomagmowych w szczelinach skalnych skał otaczających. Poszczególne minerały w tych skałach są wykrystalizowane w różnym stopniu, często osiągając duże rozmiary (np. w pegmatytach).

Chemizm (k waśń ość) skały

Kwaśność skały określamy w parciu o zawartość krzemionki SiOz w skale. Skały wykazujące nadmiar SiO? nazywamy kwaśnymi. Mają one zazwyczaj krzemionkę wykrystalizowaną w postaci kwarcu. Skały zasadowe i ultrazasadowe są ubogie w krzemionkę. W skałach tych kwarc nigdy nie jest obecny w czystej postaci.

Podział skał w oparciu o zawartość Si0₂ , wg Bolewskiego, Parachoniaka:

> 65% wagowych SiO?    skały kwaśne

65-52    „    skały obojętne

52-40    „    skały zasadowe

<40    *    skały ultrazasadowe

14