geolog lab19

Ćwiczenie nr 3 SKAŁY OSADOWE

Skały osadowe powstają w wyniku nagromadzenia elementów mineralnych i organicznych w postaci osadu na powierzchni skorupy ziemskiej. Składnikami osadu są: okruchy mineralne i skalne pochodzące z niszczenia skał już istniejących, minerały nowo powstałe, wytrącone z roztworów wodnych, oraz szkielety mineralne organizmów.

Podstawowym procesem prowadzącym do powstania skały osadowej jest więc sedymentacja (nagromadzenie się osadu na powierzchni skorupy ziemskiej). Sedymentaq'a może być poprzedzona przez transport materiału z miejsca jego pochodzenia na miejsce osadzenia. Po złożeniu osad podlega często różnorodnym przeobrażeniom fizycznym i chemicznym (diageneza), prowadzącym do przekształcenia go w skałę zwięzłą (lityfikacja). Ten zespół procesów określany jest mianem diagenezy. Przez stopień diagenezy skały rozumie się zwykle stopień jej zlityfikowania, czyli skamienienia.

Zależnie od składu mineralnego i genezy skały osadowe dzielą się na:

I. skały okruchowe (klastyczne, detrytyczne)

II. skały organogeniczne i chemiczne

Wyróżnia się również skały alitowe (w grupie skał rezydualnych), które składają się głównie z tlenków i wodorotlenków glinu np. hydrargilitu, diasporu, i powstają w wyniku wietrzenia laterytowego w klimacie tropikalnym i wilgotnym. W trakcie tego wietrzenia ze zwietrzeliny zostaje odprowadzona krzemionka, a pozostają na miejscu tlenki glinu i żelaza. Dlatego produkty wietrzenia laterytowego mają barwę czerwonobrunatną. Najczęściej spotykane skały alitowe to: lateryt, terra rossa (pozostałość po wietrzeniu wapieni lub innych skał węglanowych) i boksyt (do wyrobu aluminium).

I. Skały okruchowe

W wyniku wietrzenia skały ulegają rozpadowi na bloki, mniejsze od nich okruchy skalne oraz ziarna mineralne. Nagromadzenie tych elementów prowadzi do powstania skały okruchowej luźnej. Gdy materiał okruchowy zostanie scementowany w procesach diagenezy, powstaje skała okruchowa zwięzła.

Opisując skały okruchowe należy podać idi cechy strukturalne i teksturalne, skład mineralny, a w przypadku skał zwięzłych także rodzaj spoiwa.

Cechy strukturalne skał okruchowych określa się przede wszystkim w oparciu o wielkość materiału okruchowego (frakcję). Wyróżnia się cztery frakcje, które stanowią podstawę podziały skał okruchowych:

>    żwirową (psefitową) - gdy średnica okruchów > 2 mm

>    piaskową (psamitową) - o średnicy okruchów 2 do 0,1 mm

>    mułową (aleurytową) - o średnicy okruchów 0,1 do 0,01 mm

>    iłową (pelitową) - o średnicy okruchów < 0,01 mm

Ważnymi cechami strukturalnymi są także: stopień selekcji (wysortowania), stopień obtoczenia okruchów (kanciaste, słabo obtoczone, obtoczone, dobrze obtoczone), kształt okruchów (kuliste, wrzecionowate, dyskoidalne, elipsoidalne, płasko-wydłużone), charakter powierzchni ziaren (powierzchnia gładka, błyszcząca, lub matowa, obecność wcisków, zagłębień, wyżłobień).

Cechy teksturalne

Rozmieszczenie ziaren w skale może być bezładne lub w jakiś sposób uporządkowane. Uporządkowanie ziaren w skałach okruchowych wyraża się najczęściej warstwowaniem osadu.

Upakowanie - z punktu widzenia wypełnienia przestrzeni skały przez tworzące ją składniki wyróżnia się tekstury zbite i porowate.

Spoiwo - albo inaczej lepiszcze substancja znajdująca się pomiędzy ziarnami. Powoduje ona scementowanie luźnych ziaren lub okruchów. ____

nazwa spawa	składniki spoiwa	cechy rozpoznawcze
wapmste	kalcyt	burzy z HO
marqliste	kalcyt, ił	burzy z HCI, pozostałe osad
dolomi tyczne	dolomit	burzy z HCI po sproszkowaniu lub na qoraco
krzemionkowe	krzemionka	duża twardość, zwięzłość
ilaste	minerały ilaste	mała zwięzłość, rozmaka w wodzie
żelaziste	tlenki i wodorotlenki Fe	czerwona lub brunatna barwa

19