002 (55)

jedną komórką mięśniową i podlega prawu „wszystko lub nic”. Jakikolwiek bodziec nadprogowy wywołuje od razu pełny skurcz serca, podczas gdy bodźce podprogo-we pozostają bez efektu.

AUTOMATYZM SERCA

Rytmiczne skurcze serca mają miejsce pod wpływem bodźców powstających w nim samym. Z tego powodu wyjęte serce bije nadal, jeżeli zapewni mu się odpowiednie do pracy warunki. Właściwość tę nazywamy automatyzmem serca. W normalnych warunkach impulsy wywołujące skurcz serca powstają w komórkach różniących się budową od innych komórek m. sercowego. Są to tzw. komórki Purkinjego skupione w dwóch węzłach oraz w pęczku przewodzącym bodźce z przedsionków do komór.

Za prawidłowy rytm serca odpowiadają komórki znajdujące się w węźle przed-sionkowo-zatokowym (PZ) (Keitha-Flacka) położonym w prawym przedsionku tuż obok ujścia żyły głównej górnej. W węźle tym powstają regularne impulsy z częstotliwością około 70 razy na minutę. Stąd pobudzenie dociera do mięśnia przedsionków. Jak już wspomniano, przedsionki od komór oddziela warstwa niepobudliwej tkanki łącznej, z której zbudowane są pierścienie, Warstwa ta uniemożliwia przedostanie się pobudzenia bezpośrednio do mięśnia komór. Przechodzenie pobudzenia od przedsionków do komór zachodzi za pośrednictwem węzła przedsionkowo-komo-rowego (PK) (Aschoffa-Tavary) i połączonego z nim pęczka Hisa. Węzły przedsion-

/\ rt

Węzeł zatokowy

Węzeł przedsionkowo-komorowy Mięsień komór

Ryc. 190. Układ przewodzący serca. Wykres potencjałów rozprzestrzeniającego się pobudzenia potencjałów serca (EKG) i miejsc, z których pochodzą.

407