0000016

Józef Dackiewicz 6. PĘCHERZ NEUROGENNY

Patofizjologia pęcherza neurogennego

Pęcherzem neurogennym nazywamy pęcherz moczowy całkowicie lub częściowo pozbawiony połączeń nerwowych z ośrodkami wyższymi w rdzeniu lub mózgowiu.

Wynikiem takiego stanu jest niespełnianie przez pęcherz jego funkcji fizjologicznych: trzymania i oddawania moczu. Można więc powiedzieć, że cechą pęcherza neurogennego może być mniejszego lub większego stopnia nietrzymanie moczu bądź też zatrzymanie moczu lub zaleganie, czyli niecałkowite oddawanie moczu.

Pecherz neurogenny może towarzyszyć wielu sprawom wrodzonym, może się wytworzyć w przebiegu wielu chorób bądź też wystąpić jako skutek urazowego uszkodzenia rdzenia kręgowego.

Powstawanie pęcherza neurogennego, jego rozwój i wytwarzanie się tzw. końcowych postaci pęcherza neurogennego najłatwiej jest prześledzić w przypadku porażenia poprzecznego. Zgodnie z potrzebami stanowiska urologicznego wyróżniamy tu trzy okresy:

Okres I — wstrząsu rdzeniowego. Mieszana postać porażenia rdzeniowego prowadzi do zupełnego wyeliminowania czynności wypieracza moczu i skurczu w obrębie zwieracza zewnętrznego i szyi pęcherza. Skutkiem tego jest zupełne zatrzymanie moczu, a w wielu przypadkach ostra rozstrzeń pęcherza. Okres ten trwa kilka godzin do kilku dni po urazie.

Okres II — zwany niewłaściwie okresem wytwarzania się automatyzmu pęcherzowego zaczyna się z chwilą ustąpienia wstrząsu rdzeniowego i trwa od kilkunastu dni do kilku miesięcy. W okresie tym obserwuje się powolną stabilizację procesów neuropochodnych i stopniowe wytwarzanie tzw. końcowej postaci pęcherza neurogennego.

Okres III — przewlekły lub odległy trwa właściwie do końca życia chorego i cechuje się możliwością wystąpienia urologicznych powikłań odległych, jak kamica, zmiany w górnych drogach moczowych, wsteczny odpływ pęcherzowo-mo-czowodowy (refiux).

Końcowa postać pęcherza neurogennego zależy, mównąc najprościej, od poziomu urazu rdzenia.

1. Przy uszkodzeniach wyższych (upper motor neuron le-sion) łuk odruchowy nie jest uszkodzony. Powstaje pęcherz automatyczny, którego istota polega na okresowych, silnych, niezależnych od woli skurczach wypieracza moczu (automa-tic, reflex, cord bladder).

Ryc. 55. Końcowa postać pęcherza neurogennego w zależności od poziomu urazu rdzenia (wg Gibbona)

2. Przy uszkodzeniach niskich (lower motor neuron lesion) łuk odruchowy jest przerwany. Wypieracz moczu traci zdolność skurczową, jakkolwiek zachowuje napięcie podstawowe. Mocz wydala się wskutek działania tłoczni brzusznej lub za pomocą ręcznego wyciskania (autonomous, expressible bladder).

Wytwarzanie się tych postaci końcowych pęcherza neurogennego trwa rozmaicie długo, od kilkunastu dni do kilku miesięcy. Wydaje się, że okresu tego nie da się skrócić, a stosowanie sposobów mających jakoby przyspieszyć powstawanie automatyzmu pęcherzowego, jak np. płukanie zwrotne (tidal irrigation — Munro, 1952), jest niecelowe. Wiemy natomiast, że głównym czynnikiem hamującym wytworzenie się wydolnej, końcowej postaci pęcherza neurogennego jest jego przepełnienie (rozstrzeń — overdistention).

Wydolne postaci końcowe pęcherza neurogennego nie

137