032009131800

139

Od (dftymu do mUrmu

biernie odzwierciedlał naśladując po kolei — w prozie: Sienkiewicza, Dostojewskiego czy Prousta, w poezji: Słowackiego* akmeistów ery Miriamowską „Chimerą”. Toteż wczesne jego zbiory liryczne (Oktostychy 1919, Dionizje Księga dnia i księga nocy 1928) są — z dzisiejszego stanowiska — tak młodopolskie, że trudno pojąć, jak mogły się one mieścić w nowatorskiej — bądź co bądź — poezji Skamandra: do tego stopnia nastrojowość treści i mglistość kształtów czarni z nich raczej pogłosy prądów minionych. 'Ai i ówdzie tylko jakiś asonans czy eksperyment formal-r v (jak np. ośmiokrotne (rymowanie wiersza Indes galan-U$ piskliwym dźwiękiem „i”, co ma wywołać wrażenie rokokowej afektacji) świadczą, że nie jesteśmy już na czysto młodopolskim terenie. Na ogół jednak wczesny Iwaszkiewicz ani — jak Słonimski — nie wnosi do poezji c kreślonych idei, ani — jak Tuwim — nowych metod obróbki słowa; tylko pewne — chyba świadome — ukrai-n^fmy i rusycyzmy („nie pamiętaj, nie pomnij — moja jasna panienka”, „tkliw**, „cieli*¹ itp) zdają się dowodzić, je kokietuje on nieco swą egzotycznością i że pragnie — jak niegdyś Zaleski czy Goszczyński w romantyzmie — stworzyć w Skamandrze „szkołę ukraińską”. Zarodki jego rozwoju leżą więc nie tyle w wartościach intelektualnych czy w stylu — stylistą bvl on rawsze dość odręcznym — co w uporze, z jakim wraca do pewnych obsesyj tematycznych (mit Dionizosa, Ukrainy, zachodniej Europy itp.), oraz

*    dużej wrażliwości zmysłowej. Już od pierwszej chwili jes: to pisarz, dla którego — by użyć słów Gautiera —

'Wiat zewnętrzny istnieje**. Jego umiłowanie konkretu, trafnej obserwacji, właściwego szczegółu predestynuje go więc właściwie na realistę w dziewiętnastowiecznym sen-

*    - i tylko ówczesnej modzie literackiej, żądającej od pierza eksperymentntorstwa za wszelką cenę, przypisać na-iiśy, że rozwój jego 9ię opó itU i śe przez długie lata płodził on dziwolągi w rodzaju Zenobii Pnlmury czy Legend ¹ Demet er.

Co natomiast — w przeciwstaw i do tych eksperymentów — cechuie obyczaj**^ \    Iwaszkiewicza z te-