11122011062

rowców. materiałów, energii, urządzeń i pracy żywej oraz lepszym ich wykorzystaniu. Szczególnymi przejawami tego rodzaju działalności normalizacyjnej są typizacja i unifikacja.

Typizacja dotyczy najczęściej różnych części wyrobów lub zespołów spełniających w wyrobach te same funkcje. Polega ona na stworzeniu pewnego wzorca ich rozwiązania konstrukcyjnego, pozostawiając konstruktorowi swobodę w ostatecznym doborze wymiarów i innych parametrów, stosownie do konkretnego zadania. Uzyskuje się dzięki temu pewien stopień ujednolicenia części czy zespołów, co ma duże znaczenie praktyczne.

Unifikacja ma jeszcze inny charakter. O ile w typizacji mieliśmy do czynienia z pewnym wzorcem rozwiązania konstrukcyjnego, o tyle w unifikacji dążymy do przyjęcia jednego (po łacinie unus) rozwiązania (lub możliwie jak najmniejszej liczby rozwiązań). Umożliwia to wytwarzanie tylko nielicznych rodzajów wy robów, lecz w dużych seriach. Tak więc unifikacja części lub zespołów polega na zastąpieniu typowego lub ogólnego wzorca rozwiązania konstrukcyjnego przez wiele konkretnych wielkości danej części lub zespołu, co świadczy ojej przewadze nad typizacją.

Typizacja przynosi korzyści przede wszystkim użytkownikom, gdyż ułatwia zaopatrywanie się w wyroby i ich użytkowanie, a także dokonywanie napraw. Unifikacja przynosi korzyści głównie producentom, gdyż umożliwia produkcję wielkoseryiną, co jest bardzo istotne ze względów ekonomicznych. Korzy ści są tym większe, im szerszy zakres produkcji objęty jest typizacją i unifikacją.

Praktycznym przykładem ujednolicenia wyrobów poprzez typizację i unifikację może być dostosowanie żarówek do sieci elektrycznej. Stosując typizację, za rozwiązanie typowe przyjęto tutaj wkręcanie żarówek do gwintowanych oprawek. mimo wielu innych możliwych rozwiązań technicznych. Poprzez unifikację ograniczono do minimum liczbę typowych średnic gwintów żarówek i dostosowaną do nich w sposób optymalny odległość gwintów od siebie. Uzyskano w ten sposób zaledwie kilka typowych rozwiązań, które w pełni zdają egzamin na całym niemal świecie, przynosząc wymierne korzyści producentom, handlowcom i użytkownikom. Alternatywnym rozwiązaniem technicznym było wprowadzenie połączeń takich, jakie stosuje się w przypadku żarówek samochodowych tam. gdzie ze względu na występowanie drgań połączenie gwintowe nie byłoby pewne.

Typizacja i unifikacja warunkują realizację jednego z celów normalizacji -kształtowanie optymalnej różnorodności wyrobów.

Normy mogą regulować różne przejawy działalności ludzkiej. Istnieją normy etyczne, prawne, techniczne, normy żywieniowe, normy zużycia materiałów, normy czasu przewidzianego na wykonanie określonej czynności, normy jakościowe. terminologiczne, czynnościowe, normy ubytków naturalnych i inne. Zawierają one zawsze ściśle sprecyzowane postanowienia, które winny być przestrzegane dla dobra indywidualnego i społecznego.

NORMY

Rys. 4. Normalizacja i normowanie

Normy mogą porządkować i ujednolicać terminologię, reguły postępowania, wymagania dotyczące właściwości wyrobów, wymagania dotyczące pakowania, oznaczania towarów, transportu i magazynowania - wtedy mówi się o normalizacji. Jeżeli normy określają nakłady i różne inne normatywy (pracy, kosztów, materiałowe, poboru i wykorzystania mocy itp., a także dopuszczalnych ubytków naturalnych) - mówi się o normowaniu. Rozgraniczenie to ilustruje rys. 4.

3.3. Dokumenty normatywne

Dokument normatywny to dokument ustalający zasady, wytyczne lub cha-rakterystyki odnoszące się do różnych rodzajów działalności lub ich wyników.

Polska Norma PN-N-02000:1994 Podstawy działalności normalizacyjnej. Normalizacja i dziedziny związane. Terminologia podaje ujednolicone w skali