14

zywistości; do wykonania j za nego dyskursu na tie kontr ksti nego, w którym powstały 1> .da

lia praktyczne - np. w ostatnim o.dęty wykorzystywane w reformie >iufr treotypy i uprzedzenia spoteczn..

2 dopiero wtedy, gdy możliwe a ich celami oraz kontekstem ący się KAD zakładają, że aby odzwierciedlać kwestie istot-w danej zbiorowości, dyskry-cje w prawie do wypowiedzi grup i organizacji itp. się po to, by doprowadzić tą z właściwości nauk spo zego i przedmiotu badania.

2c czy student; istotne jest y inne zjawisko społeczne, z tła, uczynienie z niego I ystępowania tego zjawiska Wykorzystując ścieżki ba tiują zatem nie tylko inte dniające ich kompetencję fakcję z podjęcia tematu

wczymi KAD musi odrzu-me tak; w badaniach spo-tawy jest bardzo trudne, i dążenia do bezstronno-1y zresztą ustalenia KAD onowaniem społecznym

ANALIZA DYSKURSU JAKO METODA BADAWCZA

Używając analizy dyskursu (AD) do badania dyskursów medialnych, trzeba pamiętać o kilku niezbędnych warunkach. Oto one.

•    Za pomocą AD badamy teksty i wypowiedzi występujące w sytuacjach naturalnych. Analizujemy zatem prawdziwe, niespreparowane, niepokawatkowane, niedopasowane uprzednio do celu naszych badań nagrania dźwiękowe lub całe, niespreparo-wzne fragmenty tekstu pisanego.

•    AD może dotyczyć zarówno tekstów mówionych, jak i pisanych. Prowadząc analizę, będziemy jednak pamiętać o specyfice sytuacji komunikacyjnej i jej możliwych wariantach. Musimy więc wziąć pod uwagę, czy mamy do czynienia z tekstem mówionym powstającym spontanicznie, czy z tekstem mówionym odczytywanym, czy z teks tem pisanym, przeznaczonym przede wszystkim do cichej lektury, czy wreszcie z tekstem napisanym w celu publicznego wygłoszenia lub odczytania.

•    Wypowiedzi ludzkie - czy to w mowie, czy w piśmie mają linearny i sekwencyjny charakter. Konieczne jest zatem analizowanie badanych zdań, sądów, aktów mowy, akapitów itp. (zależnie od tego, jak podzielimy badany materiał), w relacji do tych zdań, są dów, akapitów itp., które je poprzedzały - i tych, które nastąpiły po nich. Krótko mówiąc, dyskurs analizujemy „po kolei", uwzględniając jego wewnętrzny rozwój i dynamikę relacji pomiędzy poszczególnymi elementami.

Szczególnej ostrożności i uwagi przy analizowaniu tych stosunków wymagają takie -charakterystyczne dla współczesnej prasy - wypowiedzi, gdzie różne fragmenty dyskur su sąsiadują ze sobą na powierzchni zadrukowanej strony, nie tworząc ciągłego tekstu, lecz wzajemnie do siebie nawiązując lub się uzupełniając, na kształt puzzli. Odrębne problemy metodologiczne pojawią się, gdy przedmiotem analizy spróbujemy uczynić hipertekst.

•    Poszczególne fragmenty badanych wypowiedzi mają funkcjonalny charakter; służą do wypowiadania sądów, nawiązywania i kształtowania relacji nadawca - odbiorca, Interpretowania i reinterpretowania własnych i cudzych wypowiedzi, podkreślania tego, co szczególnie ważne itp. Zadajemy sobie pytanie, jakie są cele i funkcje poszczególnych elementów dyskursu i dlaczego te elementy występują w danym miejscu i czasie. Zastanawiając się nad funkcją i znaczeniem, zadajemy te pytania zarówno w stosunku do relacji pomiędzy poszczególnymi elementami dyskursu, jak i w odniesieniu do relacji pomiędzy dyskursem a społecznym i komunikacyjnym kontekstem jego wytwarzania.

•    Dyskurs ma różne poziomy i aspekty. Analizując dyskurs, staramy się odnaleźć i wyróżnić różne jego poziomy - i wskazać ich wzajemne powiązania. Postulat ów sprowa dza się do tego, by nie analizować jedynie powierzchni dyskursu, lecz spróbować zejścia .w głąb", dotarcia do tych jego znaczeń i sensów, które nie są widoczne i oczywiste od razu, przy pierwszej lekturze.

•    Dyskurs jest konstruowany przy użyciu obowiązujących w danej społeczności norm ł reguł, dotyczących zarówno poprawności językowej, jak i sposobów oraz konwencji komunikowania się między ludźmi. Reguły mogą też być świadomie lub nieświadomie naruszane, zmieniane, pomijane lub kwestionowane. Analizując dyskurs, musimy pytać o zgodność badanego tekstu z tymi regułami oraz o to, jaką rolę może odegrać ewentualne