CCF20101213004

>'C

cme i

/ / r /) jTJ i > f

J C&d t (c

s

\ea

n ns* ■JO'

(bmdi

"WO n tULA

ąs

yp-Mah

w -"V

I

rinny.!ąi a

V (yll

„Kultura książki” może być pojęciem centralnym dla różnych perspektyw badawczych:

-    teoretycznej (teoria książki jako przedmiotu, narzędzia i funkcji w kulturze),

-    historycznej (historia kultury książki różnych epok),

-    przestrzennej (kultura książki miast, regionów, krajów, narodów itd.),

-    jednostkowej (kultura książki człowieka, od dzieciństwa do „trzeciego wieku”),

-    zbiorowej i społecznej,

-    prognostycznej.

Mamy tu książkę jako dobro materialne o wymiernej wartości i cenie, jak też dobro duchowe o walorach przekraczających granice, jakie stawia czas i odległość.

W związku z tym warte uświadomienia - w celach poznawczych, a także dydaktycznych i praktycznych - jest istnienie różnych kręgów kultury książki. Porządkując zjawiska kultury książki można wyróżnić co najmniej następujące jej kręgi:

1. Powszechna (światowa, globalna) kultura książki obejmująca całe dziedzictwo cywilizacyjne w tym zakresie. Przy całym zróżnicowaniu książki i kultury książki w jej rozmaitych przejawach tylko tu można dostrzec zjawiska ogólniejsze, historyczną ewolucję, współczesne i przyszłe tendencje. Dotyczy to i formy książki, i zasięgu oddziaływania, i funkcji, i kształtowania się typów książki. Jedynie w takim ujęciu można zauważyć wielkie procesy zachodzące w światowej kulturze książki, jak jej europeizacja czy amerykanizacja, globalne zjawiska

0    podłożu etnicznym, religijnym albo politycznym.

) (w języku geopolityki, w znaczeniu stosowanym na przykład w UNESCO, gdzie regionami nazywa się wielkie obszary świata wyodrębnione według kryterium przestrzenno-kulturowego) kultura książki, np. europejska, śródziemnomorska, angloamerykańska, wschodnioazjatyc-ka, latynoamerykańska* Czarnej Afryki.

3.    Ponadnarodowa (niekiedy państwowa) kultura książki, dla której spoiwem jest język i/lub wspólne terytorium

1    państwowość, wspólna tradycja, zwłaszcza religijna, np.

słowiańska, frankofońska, radziecka, katolicka, protestancką, prawosławna.    ^

4.    Narodowa (etniczna) kultura książki.    A

I / A aA Ń /V, \ i\

I

i

5. Regionalna kultura książki (w znaczeniu historycznie ukształtowanego obszaru, na ogół „wewnątrzpaństwowego”,

ale czasem podzielonego granicami państwowymi, jak np. region alpejski, Alzacja, Bretania, Śląsk pruski i austriacki,

dzisiai eolski i czeski).

kultura książki obejmująca mniejsze jednost-

dystynktywne (np. kultura książki miasta lub małej grupy

❖ * *

Nie odkrywam tu oczywiście horyzontów nowych i zupełnie nieznanych. Respektując dotychczasowy dorobek światowej bibliologii i proponując częstsze sięganie do prac naszych poprzedników, opowiadam się jedynie za konsekwentnym, zintegrowanym podejściem do książki jako emanacji i narzędzia ludzkiej kultury.

Proponuję zatem uznanie „kultury książki” za centralne pojęcie współczesnej bibliologii, pojęcie „organizujące” badania, atrakcyjne poznawczo, także dla innych nauk, użyteczne w dydaktyce, upowszechnianiu wiedzy o książce i w jej praktycznych zastosowaniach. Bliskie jest mi bowiem stanowisko Stephana Fiissela, który w mistrzowski sposób dowiódł - na przykładzie jednego druku Ars moriendi z końca XV w. - że „bibliologia jest nauką o kulturze”¹⁵.

Jestem zdania, że kultura książki powinna stanowić niezbędne wyposażenie intelektualne studenta informacji naukowej i bibliotekoznawstwa, z podobnych powodów jak kultura literacka jest składnikiem wykształcenia filologa, a muzyczna muzykologa. Nie idzie oczywiście o rewolucję w programach studiów, lecz o nadanie im wyrazistego, ukierunkowanego i uporządkowanego charakteru¹⁶. Mógłby to być kolejny krok w stronę zapewnienia bibliologii odpowiedniego miejsca w programie studiów bibliotekoznawczych¹⁷.

I nie chcę przez to powiedzieć, że ma to być jedyna podstawa tych studiów. Uważam natomiast, że kształcenie dla przyszłości - z wizją globalnego społeczeństwa informacyjnego - na takim oparciu na solidnym fundamencie kultury książki może tylko zyskać.

19