DSCN0362

!

?

i

§

to

I

I

i

1

I

I

i

i

[

18

Surówki przeróbcze zawierają: węgla od 5 do 4,5%* krzemu zwykle do 1,7%, manganu od 1 do 2,5%, siarki do 0,05%.Surówki odlewnicze mają zawartość węgla od 5 do 4,5%, krzemu zwykle powyżej 1,7%. Surówka topi się w temperaturze około 1200°C, jej masa właściwa wynosi około 7,3 g/cm^.

Produkcja surówki stanowi podstawę dla rozwoju gospodarki narodowej, gdyś umożliwia wzrost produkcji stall.

Uprzemysłowienie Polski Ludowej i modernizacja rolnictwa stawiają przed hutnictwem polskim zadania otrzymywania większej ilości surówki, niż produkowano jej dotychczas, o kilkakrotnie więcej na jednego mieszkańca niż wynosiła produkcja przedwojenna.

korzystając z pomocy Związku fiadzieckiego i państw zaprzyjaźnionych , rozbudowaliśmy istniejące huty w Częstochowie,Chorzowie, Katowicach, Bytomiu, uruchomiliśmy gigantyczną hutę im. Lenina /Uowa Huta/ pod Krakowem oraz budujemy na Górnym Śląsku nową hutę "Katowice".

ŻSLIWO

Otrzymywanie wyrobów metalowych o różnych kształtach poległ na stosowaniu rozmaitych sposobów obróbki mechanicznej, np.obróbki skrawaniem, plastycznej, ciśnieniem itp. Do najtańszych i najprostszych metod formowania przedmiotów metalowych należj odlewanie. Sposobem tym można otrzymać części maszyn o dużych wymiarach i skomplikowanych kształtach.

Odlewy otrzymuje się przez roztopienie metalu i wlanie go do uprzednio przygotowanej fony. Formy wykonuje się ręcznie lub maszynowo ze specjalnej masy formierskiej za pomocą modeli lub wzorników /szablonów/.

Modele wyrabiane są z drewna lub metalu. Najtańszym metale! na odlewy jest surówka szara. Wyroby z surówki odlewniczej J* roztopieniu jej wraz ze złomem i topnikami oraz wlaniu do fotf noszą nazwę żeliwnych /w języku rosyjskim czugun, w języku ni miecklm Guss/. Do roztapiania surówki stosuje się specjalne £ ce, zwane żeliwiakami /kopniakami/. Do pieca ładuje się sur ów koks jako paliwo i wapniaki, które służą za topniki 1 przepro

19

dzają popiół powstały ze spalonego koksu w żużel. Do surówki dodawany jest złom żeliwny. Po roztopieniu i wlaniu do form otrzymuje się wyroby żeliwne, jak korpusy maszyn i motorów, części pieców, ruszty, płyty kuchenne, urządzenia sanitarne /unywalki, płuczki, zlewy, wanny/, rury kanalizacyjne, maszynki do lodów, maszynki do mięsa, grzejniki /kaloryfery/ itp.

W Polskich Normach HS-64/H-83001 żeliwo szare oznacza się symbolem Zl. Wytrzymałość żeliwa na rozciąganie wynosi około 20 kfi/mm², twardość wg Brinella około 200 kG/mm². Żeliwo jest materiałem kruchym, wrażliwym na uderzenia, nie daje się przerabiać plastycznie /kuć, walcować/, ale odznacza się dużą wytrzymałością na ściskanie. Własności żeliwa poprawia się przez stosowanie specjalnych dodatków stopowych, do których należą krzem /13% krzemu nadaje żeliwu kwas o odporność/, nikiel, chrom, aluminium itp., albo przez tzw. modyfikację, która polega na wprowadzeniu do żeliwa szarego przed odlaniem małej ilości dodatków, zwanych modyfikatorami, zip. krzemu itp., sprzyjających silnemu wydzielaniu grafitu. Żeliwo wtedy równomiernie stygnie, ma uziemienie drobne i jednostajne, wytrzymałość jego znacznie wzrasta w porównaniu z wytrzymałością zwykłego żeliwa szarego* żeliwo modyfikowane dzięki zwiększonej wytrzymałości może być formowane na odlewy o cienkich ściankach, co umożliwia zmniejszenie ciężaru maszyny przy tej samej wytrzymałości.

¥ niektórych odlewach, których powierzchnie mają być odporne na ścieranie /hp. walce, łoża tokarskie, tarcze do młynków itp./, pożądane jest żeliwo białe, w którym węgiel występuje w postaci twardego cementytu* W tym wypadku w celu zwiększenia szybkości stygnięcia, umieszcza się w formie wkładki metalowe. Otrzymany w ten sposób odlew ma w żądanym miejscu powierzchnię utwardzoną z żeliwa białego, rdzeń zaś - z żeliwa czarnego, żeliwo takie nazywa się żeliwem utwardzonym.

Cały szereg drobnych części, jak klucze, wieszadła, łączniki do rur, części maszyn produkowanych masowo i od których wymaga się pewnej plastyczności i odporności na uderzenia, produkuje się z żeliwa ciągliwego.

Żeliwo ciągliwe otrzymuje się przez uplastycznienie w procesie wyżarzania wyrobów gotowych odlanych ze specjalnej surówki białej lub szarej.