DSCN0369

32

ula kształtu przedmiotom za pomocą obróbki skrawaniem lub ob^

I róbki plastycznej*

Zawartość węgla w stalach narzędziowych wynosi od 0,4-około 1,5%. Stale zgrzewalne, stosowane na siekiery, młotki, narzędzia rolnicze, oskardy, óboęgi, zawierają zwykle 0,4 ..

I 0,6% węgla* Stale narzędziowe ciągliwe stosowane na młotki ko. walskie, narzędzia ciesielskie i stolarskie zawierają od 0,65 do 0,7% węgla*

Stale dągliwotwarde stosowane na dłuta, piły do drewna,

I stemple — 0,7 — 0,85% węgla*

Stale średnio—ciągliwo-twarde stosowane na przebijaki,gwia. I towniki - 0,86 - 1% węgla*

Stale średniotwarde - na wiertła, frezy, pióra - 1,01 -I - 1*15% węgla*

I Stale twarde stosowane na pilniki, brzytwy - 1,16 - 1,30% Wf-I gla*

Charakterystyczną cechą stali narzędziowych jest mała głę-I bokość hartowania, drobno ziarnistość i czystość /mała ilość I szkodliwych domieszek siarki i fosforu/* Dzięki płytkości ha* I towania rdzeń pozostaje ciągliwy, a powierzchnia jest twarda I i odporna na ścieranie* Zależnie od głębokości hartowania ro» I różnią się stale płytko hartujące się i głęboko hartujące się, Klasyfikacja i znakowanie stali węglowych narzędziowych aą podane w PH—66/3—85020. Stale te podzielone są na 5 klasy: -

1* Stale płytko hartujące się /głębokość warstwy zahartowanej 3-*5 mm/*

2. Stale głęboko hartujące się /3 do 12 mm/

3* Stale zgrzewalne /5 do 10 mm/*

Najwyższej klasy są stale o małej głębokości hartowania.Zft stali węglowej narzędziowej składa się z następujących liter cyfr:

1 • Litera N - narzędziowa

2* Liczba wskazująca przybliżaną zawartość węgla w dziesiąty częściach procentu*

3* Litera oznaczająca klasę: Z - z grze walna, £ — płytko bart jąca się, brak litery - głęboko hartująca się*

Przykład? oznaczania:

1.    U 12 - stal narzędziowa, węglowa, głęboko hartująca się, o średniej zawartości węgla 1,2%.

2.    H 1J E - stal narzędziowa, węglowa, płytko hartująca się, o średniej zawartości węgla i,3%»

3.    K 6 Z - stal narzędziowa, węglowa, zgrzewalna, o średniej

zawartośoi węgla 0,6%.    •

V czasie obróbki skrawaniem w wyniku tarcia wywiązuje się duża ilość ciepła, narzędzie zagrzewa się, musi być chłodzone* ale nie zawsze jest to wystarczające i następuje odpuszczenie się i mięknięcie stali /przy nagrzewaniu powyżej 200°C/. Im większa jest szybkość obróbki i przekrój wióra, tym bardziej nagrzewa się narzędzie*

B. Stal narzędziowa stopowa

Nowoczesne metody skrawania polegają na stosowaniu wielkiej szybkości obróbki. W tych warunkach stale węglowe nie są wystar czające i zachodzi konieczność stosowania uszlachetniających dodatków stopowych, które znacznie podnoszą temperaturę całkowitego odpuszczania stali i umożliwiają pracę narzędzia nawet w Mtysokiej temperaturze. Najczęściej stosowane są domieszki wolframu, kobaltu, chromu, manganu, wanadu i molibdenu. Są to metale rzadkie i deficytowe /brakujące/, toteż stale narzęćzio we stopowe są bardzo drogie. Stale te jednak hartuje się łatwiej i głębiej /w razie potrzeby/; są one odporne na temperaturę grzania się narzędzia w pracy. Stosowanie tych stali zapoczątkowała stal samohartowna, która po odpowiednim nagrzaniu hartowała się na powietrzu.' Stal ta umożliwiała zwiększenie szybkości skrawania. Prawdziwy jednak przewrót w obróbce skrawaniem nastąpił z chwilą zastosowania stali szybkotnącej, nie tracącej twardości nawet przy zagrzaniu do 600°C. Stale stopowe według Polskich Norm dzielą się na stale do pracy na zimno, na gorąco i szybkotnące.

Do obróbki na zimno stosuje się np. stale tzw. diamentowe, odznaczające się wielką twardością, zawierają około 1,4-# węgla, 5% wolframu i 0,5 chromu. Stosowane są one na narządzie do obróbki bardzo twardych materiałów, jak szkło, fibra, że-