DSCN4409

iii

■bwi.

.Slsmlshm Hariirtczak (ui 13 listopada 1946 w Poznaniu) polski poda. krytyk literaci twórców Nowej l ali. działać/ Komitetu OTrony Robotników UZywoł pseudonimó /łr/rc/iilinw; / Feliks Trzymalko Jot bratem pisarki Malgor/aly Musierowicz

m"

tłumacz poezji, jeden z najważniejszych Harbara Stawiczak oraz Szczęsny

Wm

Absolwent 11.0 w Poznaniu Ukończył filologie polski) na UAM Debiulował w 1965.ua Inmuclt miesięcznika "Odra" jako poda. W lalach 1967-1‘>7! członek redakcji miesięcznika "Nurt" W latach 1967-1969 należał dt> PZPR. W 1973 uzyskał stopień doktora /a rozprawę o twórczości Mirona Białoszewskiego, Pracownik nuukowy UAM. w 1977 za działalność w KOR usunięty z uczelni

Sygnatariusz Usuń 59 (1975) oraz c/lonek-zalozyciel Komitetu Obrony Robotników. Hyl jednym z członków zespołu redakcyjnego "Zapisu" W IiitNin 1977 roku W sfingowanym procesie zoslał skazany /a przekupstwo na rok więzienia w zawieszeniu Uczestniczył w słynnej głodówce w kościele św Marcina w Warszawie, która lu la apelem o uwolnienie wszystkich ofiar wypadków czerwcowych i tych. któr/j stanęli w ich obronie Wykhidnł tut Uniwersytecie Latającym w Poznaniu i Krakowie oraz współorganizował Towarzystwo Kursów Naukowych (1978)

W 19801 aktywnie działał w wielkopolskiej "Solidarności" i wrócił na Uniwersytet Adama Mickiewicza. Otrzymał ofertę pracy w Stanach i opuścił kraj Od 1981 r był wykładowcą na Harvard Umversity w USA. Od 1983 członek zespołu redakcyjnego czasopisma "Zeszyty l iterackie" (Paryż) W lalach 1986-90 hyl tez redaktorem naczelnym The Polish Rcview" Jest członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich

W listopadzie 2006 roku odznaczony KrzyZcin Komandorskim Ordetu Odrodzenia Polski Honorowy Obywatel Miasta Poznania Doklor/ttwom causa Uniwersytetu Śląskiego i Jagiellońskiego.

Cicipi na chorobę Parkinsona¹"

I wórc/ośl

Oprócz ksztaliowania myśli polskiej poprzez walkę z reżimem Barańczak wsławił się jako wybitny polski poeta. Korespondował / Miłoszem 11 lerbertcm, jest znawcą literatury nowoczesnej, ale także baroku polskiego. Wiersze Barańczaka są isłotmc_nowyin barokiem Choć nieczęsto stosuje on neologizmy, lo swe myśli formułuje w sposób zadziwiająco zorganizowany, tak, iz przypomniało nową lormę konceptualizmu - tak się dzieje we wszystkich wczesnych wierszach Barańczaka opartych na frcnetyzmic. sensualności i analogii, które podobne są ‘In pnoyjj Jana Andrzeja Morsztyna, a także w- takich wierszach jak Południc. Wiersz ten zorganizowany jest wersy (i k n cyj nic na kształt klepsydry Skrujne wersy z góry i dołu rymują się. Regularne przer/utnie, forma porównania, analogie, a przede wszystkim spełniający się kontrast przy skrajnych sformułowaniach Wiersz len czytany na glos przy stosowaniu pauz na końcu wersów ma wprowadzić w nastrój przesilenia jakim jest dokładne południe. Oczekująca retoryka wiersza traktuje południe jak zaćmienie.

$j)nq obsesją Barańczaka jest komunikacja. Konotacje komunikowania się ukazane w jego wierszach są często wręcz sceniczne tak się dzieje w "Dialogu Duszy i Ciała" Używanie przez osoby duszy i ciuła wielu języków wskazuje na ich ponadjęzykowość Zbieżność brzmieniowa, rymowa, cufomczna i metaforyczna słów i wyrażeń innych języków , a tak2e w komponow anie ich poeta w prawia w w iersz w laki sposób, ze są one dobrze zrozumiale (odbieralnc) przez odbiorcę Języki w tym dialogu prześw itują odsłaniając obcość obu osób Wiersz icst przy tym zadedykowany Andrew Murvellowi i Józefowi Bace Krótkie wersy i tematyka śmierci i Życia przypomina rzeczywiście poezję Baki. W dodatku dialog jest filozoficzny i dzięki formie dyskusji jest dialogiem platońskim Stosunek do Bona Barańczaka test bardzo niepewny Poza jednym wyjątkiem nic ma ani jednego wiersza, w którym Bóg jako "Bóg" byłby wymieniony Poeta w większości wierszy daje do zrozumienia, ze iesi agnostykiem, icdnak filozoficzna forma wiersza Drogi kąciku porad wskazuje, iz w ic z rozwagi o istnieniu Boga bez względu na moc i pewność swojej wiary Istotą tego wiersza jest komunikacja- to dialog Ciągłość wiersza przerywana parcntczami korespondującymi z resztą wiersza Jednak gdyby parcnlczy i narrację podmiotu lirycznego wiersza oddzielić powstały by dwa logicznie spójne teksty Nadrzędnym tematem wiersza jest bez wątpienia trauma i to w pojęciu psychoanality cznym (patrz - Jacąues l.acau) Pojawiła się hipoteza, iz jest to sonet, ponieważ wiersz składa się z czternastu wersów. Frenezja wiersza bez wątpienia pochodzi z poezji barokowej, mcspomośc i wtrącenia, a także chaos wprowadzany przez podmiot liry czny są skonstruowane w dialog i analogię Wiersz podzielony jest na trzy części

Barańczak zainteresowany jest również muzyką, która zajmuje ważne miejsce w jego twórczości (poświęcił jej m.m wiersze "I Ii-I i" czy "Kontrapunkt") i którą "przekłada" na język poetycki Takim przekładem jest "Podróż zimowa" (tłumaczenie cyklu pieśni autoistwa Franciszka Schuberta pod zbiorczym tytułem "Winterreisc") Sam Barańczak mówi o "Prnlró/y zimowej" tak "Wiersze zawarte w tym zbiorze są. z jednym wyjątkiem, utworami oryginalnymi -nie przekładami liryków romantycznego poety Wilhelma Mullera (...) Choć związek między moimi utworami a muzyką Schuberta jest bardziej intymny i ścisły, moją ambicja było napisanie takich tekstów, które mo/na byłoby zaśpiewać do określonej melodii, a zarazem - przeczytać również w oderwaniu od muzy ki, jako samodzielne wiersze"^J| Przypomina lo trochę poezję polskiego poety romantycznego. Kornela Ujejskiego, który tłumaczył w ten sposób Chopina W wierszach tych dostosowany jest przede wszystkim rytm.

Barańczak jako poeta bniokowy we współczesności postmodernistycznej dokonuje genialnych asocjacji swych poezji w poczii rcw^:olueviner. propagandowej Komunikacja w wielu wierszach anlyre/.imowych występuje tu pod postacią cytatów z nowomownych haseł i powiedzonek władzy PRL-u. niejednoznaczność i beznadziejność tych sformułowań mc pozostawia wielu sposobów interpretacji, ponieważ formą tych wierszy kieruje ból. Znamienny jest tu Tryptyk : betonu, a przede wszystkim "Przywracanie porządku" Wiersz z tego tomiku o tym samym tytule jest jednym z niewielu tak wysokich artystycznie przekazów o stanic wojennym w Polsce. Jest on poetyckim św iadectwem Przepełnia go polifoniczna zdolność komunikacji, genialne parafrazowanie zasłyszanych od władz, i milicji fraz. a zastosowanie tego tak. b\ sens wiersza ukazywał rzeczywistość absurdu i sprzeczności Przykładowo "(. -czyście mi zaraz) z nadziei ten plac. ten mózg, len kraj, mu być/ czyny jak lza^IM" zdradza doskonale zastosowanie sprzeczności, absurdu, parafrazy, nowomowy i nieporozumienia jako środków tej poezji¹'¹.

Po emigracji do Ameryki w 1981 roku jego wiersze stają się bardziej metafizyczne i "barwne" Barańczak nie opisuje juz szarej. PR lwowskiej rzeczywistości, częściej pojawiają się wyraźne odniesienia do Boga (pauz wiersz "Widokówka z lego świata")