filo03

3, S^cucmerddeA i Ze/wt ^ Łlsi. 3#^ i f&p®-

uitoAnoscij pamda&ó <£_y w_rcńm^'

Parmenldes niadzll się w Elel I tam mieszkał. Żyl około 500 r.p.n.e, współcześnie z Heraklltem. Dyl uczniem Kseriofanesa.' Kolo <180-170 r.p.n.e. napisał swoje największe cjzłeło niozofiane. Było ono wierszowane.

Parmenldes zajmował się przede wszystkim teorią bytu. .lego teoria polegała na tezie; „Trzeba z konieczności powiedzieć I myśleć, że tylko to, co jest, Istnieje. .Bq byt |ąsj; a niebytu nie ma". Z tej prostej tezy wywnioskował wszystkie cechy bytu. TiⁱzlardzlUż-byb-nlŁ.maj3gQątku);bo musiałby ■PawsiaŁlylko z n[pTiytzi_ramiebytu-iilgmi;)i^Hlema-teiJzóriG3Vizdęcjest^[ecatj^rdeśt: faEztTcląglyy_gdyi—-M;aźda,przerwa byla.hy niebyJęnL Jest taliejileprchomy I niezmienny    tylko

na^niebyt. Jest z lego samego.pgwoduLrnepodz.lelny rTiie^rl^o2mćr^egomroii)3Ć\syvznloskowżiC-lL_. byrjesęitaly-l-jeśl.jedeni    •

Parmenldes v/ywnlo5k^:owal li byt i^ujsI być Gyrnśjgranlaoayyzamknięty^ Najlepszym kształtem dla tego byłaby, kiilar..    . ' • ■    . ; . . ' .

Parmenides byl plerwśzym filozofem.greckim, któryfzerwal z empirycznym sposobem poznawania świata. Uważał lźJyllm_yvYnlkjj_ozurnowanla mogą dać właściwy obraz bytu^do czego w żaden sposób nie da się dojśifza pomocą paznawarnFTJawIstrrStaral^ię na ęzytns opnfeć wsrystlde swoje, nawet ■ oczywiste teorie,.    ,    -yr:•

• Wyniki Parmenldesa uświadomiły odróżnienie bytu od zjawisk.    w\~~"    • "

Parmenldes zaważył w dziejach filozofii przede wszystkim: teorią Jednośc;r.Lnle2LDlennoścl bytu, poglądem na nierozerwalność bytu I myśli, odróżnieniem'myśli do postrzegania I dedukcyjną .

. . (dialektyczną) metodą filozofowania.    ^: *“

Paradoks to zeskakujące sformułowanie, w sposób efektowny prezentujące.myśl lub Idee przeciwstawiająca się stereotypowym mnlemanlony^PBffldoksdątSylprzeanolćk-formułując tym ^: sposobem nowe prawdy. Posługuje się zwykle znaa^niamimrataymolnierkontTIistowyml (antyteza )j .. ustalając mjedzy nimi stosunek wzajemnego zawierania się (inkluzji). Najprostsza foTma paradoksu ' .<•    " '

jestoksymoion.    •.    •.    ■

Paradoks służy często aforystyce, np. Pierwszym warunkiem nleśmlertelnoscljestśmlerć.’

Matematyczne paradoksy często zawierają ukryty w dowodzie błąd (np. podzielenie obu stron i ; '• równania przez wyrażenie równe zeru). Formułowanie twierdzeń paradoksalnych stanowiło I stanowi nadal ważny element rozwoju ścisłego, matematycznego myślenia (paradoksy.matematyczne) oraz •••.*'.• refleksji nad konsekwencjami nowych teorii naukowych (paradoksy fizyczne)...'-*.;. •    .•

Filozofów greckich Interesowały różne paradoksy. Niektóre Ich przykłady, mógł w nas wzbudzić co najwyżej Ironiczny uśmieszek, ale niektóre naprawdę są ciekawe | logicznie wytłumaczone. Zenon z .

Elel (żyl ok. 490-130 p.n.e.), filozof grecki. Następca Parmenldesa z Elel, główny przedstawiciel szkoiy eleatów twórca dlalektykl zajmował się ruchem, twierdził, 2e ruch Jest nie możliwy, bo; przedmiot w ruchu, aby przebyć Jakąś? drogę, musi wpierw przebyć jej potowe, polem połowę drogi pozostałej Itd., '■    ,

a wlec musi przejść nięskopaanść llabę odcinków,- tego za? nle mdżna’uczynlć"w 'skończonym^: przeciągu ćzasu.(Śtwierdzll także, 2e prędkość jako tzika nie Istnieje, bo względem różnych . przedmiotów jest Inna, wobec czego nie można Jej określić.    ,

Jedynym prawdopodobnie dziełem Zenona byia książka (lub dwie), zawierająca paradoksy wynikające z przyjęcia wielości bytów lub możliwości ruchu. Książka ta stanowić miała obronę poglądów Parmenideso poprzez ukazanie sprzeczności, do Jakich prowadza poglądy przeciwne. Jak Jednak . zauważa J. Dames, nie mamy tu jeszcze do czynienia z dowodem tezy Parmenldesa: nieuzasadnione

rachowanych fragmentów Zenon nie wyciąga wfilosku ze sprzeczności, do JaltleJ ma prnwi dzlć ■twierdzenie oponentów. Nie ma tu ani dowodu tezy Parmenldesa popizez wykazanie, ze )• I negacja prowadzi do absurdu, ani nawet obalenia poglądu przeciwnego. Jedyne, co Zenon robi, to ukazanie trudności, bo jakiej prowadzi stanowisko przeciwne. Argument)’ Zenona n|e 5A konstruktywne, E burzące; nie bez racji J. Bames nazywa go pierwszym sofista. Niewykluczone bowiem, ze zdaniem Zenona oba sprzeczne ze sobą poglądy prowadza do podobnych trudności, a tylko stronniczość Zenona śprjawla, ze ukazuje wyłącznie trudności przeciwnika - nigdy swoje. Z pewnością w ten to właśnie spgsób. postępowali następcy Zenopa ze szkoły megarejskląj - Jak było z samym Zenonem, nigdy nie będziemy wiedzieli na pewno.

Tak, ery Inaczej, zachowane fragmenty utworu Zenona są ciekawe przez fakt ożycia w nich aż trzech reguł logicznych: reguły odrywania, kontrapozycjl I pizechodnioścl Implikacji z dodawaniem konlunkcji w następniku.'    .

Pierwszy fragment Zenona to kontraporycja: z założenia, że Jeśli by t nie ma wielkości lo by! nie Istnieje wynika, ze(Jtill byt Istnieje, lo byt posiada wielkość. Zenon dowodzi tu, ze każda czcić bytu musi posiadać jakąś wielkości Celem dowodu miało być podobno twierdzenie, ze wszystko, :o ma wielkość, mbsl być nieskończone.'

Drugi Jego fragment to zastosowanie reguły odrywania: nie mające wielkości jest niczym, bi wiem nie mające wielkości nie dodaje niczego, a Jeśli nie mające wielkości nie dodaje niczego to nie n ające wielkości Jeśt niczym. Zenon dowodził tu, ze co nie ma wielkości, nie może Istnieć.

Tylko trzeci fragment z fragmentów Zenona (203.) Jest bardziej złożony: marny tam Jednak iegule, ale trójprzeslanj-.owa. Zenon dowodzi, ze przyjęcie wielości bytów prowadzi do sprzeczności. Slrr płlcrjtisz podaje ten cytat (w komentarzu do Fizyki Arystotelesa), by ukazać, Jak Zenon dowodził, ze rrayjęda Istnienia mnogości rzeczy prowadzi do stwierdzenia, ze te same rzeczy SA zarazem ogranlacne I nieograniczone.

Powfezećhńle znane SA paradoksy Zenona z Elel, stanowiące argumenty przeciw ruchowi, m.l u .1) paradoles strzały, mówiący, ze strzała wyposzczona z luku nigdy nie doleci do celu (wynika to z faktu; Tz-wkbżdejThwIII teraźniejszej strzała owa nie porusza się, lecz spoczywa, zajmując Ja deś określone.miejsce w przestrzeni - ponieważ zaś czas składa się z talach właśnie chwil, t2n, ch vll, w których strzała spoczywa, wlec w Istocie spoczywa ona w ogóle I nie może posuwać się do pr odu), 2)'pśrodaks Achlliesa, głoszący, Iz najszybszy biegacz nigdy nie dogoni najwolniejszego żćlwh.

Podany przez Zenona z Lei paradoks Achillesa 1 żółwia przedstawia się zazwyczaj tak: oto Ach Ileś ściga się z żółwiem, a będąc pewnym zwycięstwa daje mu fory: zwierze drepcze Już daleko w Uzodzle, gdy achajskl biegacz zaczyna wyścig. Następnie Achilles doblegn do miejsca, w którym nledav no by! iólw7~ale"w iym czasie zwierzak dochodzi już do następnego miejsca, które znów osiąga w końcu Achilles₍-ale żółw dochodzi w tym czasie do nowego, Achilles znowu dobiega, ale żółw Ud., lid , Id.„W ten sposób Athilles nigdy nie dogoni żółwia - konkludował Zenon. Zgodnie z argumentacja Zenona szybkobiegacz nle może dogonić żółwia, bo gdy pokona odległość, jaka dzieli go od miejsca, o iz.le byl ióhv przed cljwlla,. ten przesunie się już o następny kawałek drogi, ItrL.Oba paradoksy Zenon.¹.' , Wyjaśnia się zauważając, ze choć opisane sytuacje tworzą nieskończone ciągi zdarzeń, w który h droga y/yraźopa Jest przez nieskończony szereg geometryczny, to suma tych szeregów jest skt ńczona, wiecM^ćzas osiągnięcia celu jest skończony.    . _ . .

Zenon z Lei pbsluyując się wyszukanymi argumentami rozumowymi brcnll tezy o niezmienności I niepodzielności bytu. Sformułował słynne paradoksy, które miały dowodzić, ze ruch (zmiana) n^!s Istnieje. Przeciwko Wielości rzeczy wysuwał twierdzenie,(ze nie tnoina w nieskończoność dzielić czegoś, bo uzyska się w końcu części nie posiadające wymiarów, a suma części bez wymiarów musi być równa zeru.^” • '    ' '

Paradoksy Zenona z Elel były rozważone przez najwybitniejszych filazofóv/, a doczekały się naukowego rozwiązania dopiero dzięki badaniom nad pojęciem ciągłości m.ln. przez G.W. Leibniz 11, Newton.