IMG44

238

Ml WAS

mi was (m winki)-i Orchomenos w Bcocji. epo-nim Minyów. nazwy noszonej przez mieszkańców Orchomeńosu w epoce Homera. Minyas uchodzi to za syna. to znowu za wnuka Posejdona. W tej drugiej wersji jego ojcem jest Chryses, syn boga i Chrysogenei. córki Halmosa (lab. 20). Minyas był bardzo bogaty i uchodził za pierwszego z Greków, któremu był potrzebny „skarbiec".

Miał z córką Hyperfasa. Euryanassą, wiele dzieci, z których każde odgrywa rolę w micie. Są to poza synem i następcą tronu Orchomeńosu. Orchomenosem (— Klymenos 2). Kyparissos. Leukippe, Arsippe i Alkatoe. trzy Minyady. dotknięte szaleństwem przez Dionizosa, Elara. matka — Ti ty osa, Arajtyrea, matka Fliasa. którego miała z Dionizosem (tab. 22). i wreszcie Klymene. żona Fylakosa i babka Jazona (tab. 20). bg

Paus. IX 36.4-6:X 29.6; Schol. in/HI 511; XX 227; in Pi. /. 1,79; 4. 122: in A. R. I 45:230; inOd.Xl 326; Tzci. in Ljc. 874. Por. F. Vian. La triadę des mis dOrehomere. er. MeL Dumezil. BruneiIcs 1960. s. 215-224.

MISENOS (Mioąvóę) - towarzysz Odyseusza, który nadał swoje imię przylądkowi Misenum w Kampanii. Według innego przekazu był to towarzysz Hektora, który po jego śmierci przyłączył się do Eneasza i towarzyszył mu w wędrówkach. Był trębaczem warmii. Pewnego dnia, kiedy flota zarzuciła kotwice u brzegów Kampanii, Misenos wyzwał wszystkich bogów, utrzymując, że gra na trąbie lepiej niż którykolwiek nieśmiertelny. Tryton, bóg morski grający na muszli, pochwycił go, cisnął w morzei Misenos utonął. Pogrzebano go na wybrzeżu, w miejscu, które nosi jego imię. bg

Sir, 12. IS.p.26: Verg.Aen. VI 163 n.:Scrv.in Verg..-fen.III239. Por.

J. Hubaun. er. AnL Class. 1933. s. 153—164.

MNEMON (Mvrjpxov) - Wysyłając Achillesa na wojnę przeciw Troi, matka dała mu służącego imieniem Mnemon (ten „który pamięta” - albo „który przypomina”), zobowiązanego do chronienia go przed wypadkiem, przepowiedzianym jej przez wyrocznię: jeżeli Achilles zabije syna Apollona, umrze pod Troją. Nie wiedziano jednak, kto jest synem Apollona. Mne-mon miał obowiązek stale przypominać Achillesowi, aby uważał, zanim kogoś zabije, i upewnił się, czyjego ofiara nie pochodzi od Apollona. Pod Tenedos — A-chilles zabił herosa Tenesa, syna Apollona, i od tej chwili nie mógł uniknąć swego przeznaczenia. Za karę zabił Mnemona ciosem włóczni, bg Lyc. 241 n. i Tret. ad 232; por. PJu. Qu Gr. 28.

MNEMOSYNE (Mvryiooóvr]) - uosobienie Pamięci. Córka Uranosa i Gai, należy do grupy tytanid (7* tab. 5 i tab. 12). Zeus połączył się z nią w Pieni w ciągu kolejnych dziewięciu nocy i po roku dała mu dziewięć córek, muz.

Istniało źródło Pamięci (Mnemosyne) przed wyrocznią Trofoniosa (— Lete), bg

Ha. Th 54 ł; 135; 915 n.

•MNESTEUS (Mvr|cn>Euę) - jeden z towarzyszy Eneasza, brał udział w urządzanych przez niego zawodach żeglarskich. Zdobył tam drugą nagrodę. Eneasz dzięki etymologicznej grze słów czyni go eponimem rzymskiego rodu Memmi uszów (oba słowa, jedno po

grecku, drugie po łacinie przypominają rdzeń oznaczający „pamiętać”), bg.

Vai den. V 116 n.;XIl 127; Serv. ad V 117.

•MODiUS FABIDIUS - Podczas święta sabiń-skiego boga Kwirynusa w okolicy Reate (dzisiaj Rieti), w okresie kiedy jeszcze Aboryginowie tam mieszkali, dziewczyna szlachetnego rodu tańczyła z innymi na cześć boga. W pewnej chwili, natchniona przez niego, weszła do sanktuarium i wyszła ciężarna za sprawą boga. Wydała na świat syna, który ogromnie szybko osiągnął niezwykły wzrost, ów młodzieniec, zwany Modius Fabidius, wyróżniał się bohaterskimi czynami. W końcu zapragnął założyć miasto i zdobyć królestwo. Zebrawszy gromadę towarzyszy, wyruszył i zatrzymał się na miejscu, gdzie miały powstać Kures. Tam założył miasto i nadał mu nazwę Kures, bądź przez wzgląd na ojca (Kwirynusa), bądź od nazwy włóczni w języku sabińskim curis (— Quirinus). bg

O. H. II. 48.

MOJRY (MoTpai)- personifikacja przeznaczenia człowieka, losu, który każdemu przypada na tym świecie. Od narodzenia każda istota ludzka ma swoją „mojrę”, to jest swoją „część” (życia, szczęścia, nieszczęścia itd.). Potem ta abstrakcja stała się szybko bóstwem podobnym do — Kery, nie stając się jednak nigdy-jak tamta - gwałtownym i krwawym demonem. Bezosobowa mojra jest równie nieubłagana jak przeznaczenie: ucieleśnia prawo, którego nawet bogowie nie mogą przekroczyć nie narażając porządku świata na niebezpieczeństwo. Właśnie mojra powstrzymuje to lub inne bóstwo przed niesieniem pomocy któremuś z herosów na polu bitwy, kiedy nadeszła jego „godzina”.

Stopniowo rozwinęła się prawdopodobnie idea mojry powszechnej, władającej przeznaczeniem wszystkich istot ludzkich, a przede wszystkim, po epopejach homerowych, trzech mojr, sióstr: Atropos, Kloto i Lachesis, które wyznaczały długość życia każdego śmiertelnika od narodzin aż do śmierci za pomocą nici, którą jedna przędła, druga zwijała, a trzecia ucinała, kiedy to życie dobiegło końca. Trzy prządki są córkami Zeusa i Temidy, a siostrami -» Hor. Według innej genealogii były córkami Nocy, jak kery, i dlatego należały do pierwszej generacji bogów, do sił elementarnych świata. Niekiedy zbliża się je do Ejlejtyi, podobnie jak one, bóstwa narodzin. Również wymieniane są niekiedy obok Tyche (Losu, Fortuny), ucieleś-niejącej bliskie im pojęcie.

Mojry nie posiadają mitu w ścisłym tego słowa znaczeniu. Symbolizują pojęcie ze świata na pół filozoficznego, na pół religijnego (-» także Parki), bg

II. IV 517; V 83; 613: XII 116; XVI433; n.; 849 n.: XIX 87: XX 128: XXIV 132:209:Od.III269;XI292;XI292;Hcs. 7^.217:901 n.Orphh 59;43.7; por. Stob. 15.12; Fi. O. 10.52: P. 4.145: A. Eu. 956 n.; Pr. 511 n.: E. Ale. 12:52; Ar. Ar. 1734 n.; Ru. 453. Por. E. Lciizke. Moim und Guiihcii im alien 'niech. Epos. dysert. Gdttingen 1930.

MOLION1DZI (MoXiovt5cu)-bliźniacy, Eurytos i Kteatos, których ojcem „ludzkim” był Aktor, brat króla Elidy, Augiasza (tab. 23), a ojcem boskim Posejdon. Matka ich, nosząca imię Molione, była córką herosa Molosa, od którego imienia urobiono nazwę rodową, zwykle im nadawaną. Wykluli się obaj ze srebrnego jaja podobnego do tego, z którego wyszły

dzieci — Lcdy. Niekiedy Molionidzi uchodzili za jedną nosa i Molossos został jego następcą na tronie Epini. istotę, potwora o dwu głowach na jednym tułowiu. W nadając swe imię mieszkańcom tego kraju. Molo-lliadzie, gdzie wspomniane są ich pierwsze czyny, ssom.

występują jako dwaj mężowie o wzroście i sile niepospolitej, ale w granicach ludzkich możliwości.

Nestor w swej młodości zwyciężył Molionidów w czasie walk między Neleusem i Epejami z Elidy, jego sąsiadami. Niewiele brakowało, a byłby ich obu zabił, lecz Posejdon, chcąc ich ratować, okrył ich obłokiem mgły.

Właśnie Molionidów, swych bratanków, Augiasz zawezwał na pomoc, gdy napadł go Herakles. Szczegóły walki między Heraklesem a Molionidami, ich zwycięstwo, a następnie śmierć -* Herakles.

Molionidzi poślubili dwie spośród córek Deksame-nosa, Teronike i Terajfone, z którymi mieli dwu synów, Amfimachosa i Talpiosa. Oni to byli dowódcami kontyngentu Epejów podczas wyprawy pod Troję. mb

//. II621: XI709-752; XXIII638 n.; schol.ad XI709: XXIII638 i 639: Eust. in II. XI749; Paus. V I. I0n.;2.1 n.; 5;3.3; VIII1.14.9: Alh. II57 n.: Apd.Bibl. II7,2; Pi. 0.10,26 n. Por. Vander Kolf,s.v. Molione. RE XVI1,3-7: A. H. Krappe, The Molionides, MeL H. G. Wood. London 1933. s. 133-146: R. Cantieni. op. ciL (— Nestor).

MOLORCHOS (MóXopxoę)~ pasterz w pobliżu Nemei, który udzielił gościny Heraklesowi, gdy ten przybył zabić Iwa, który pustoszył nemęjską krainę. On pierwszy oddał mu cześć boską, mb

Serv. in Verg_ Georg. III 19: Prób. ad locr, Apd. BibL II5,1; Cali. Aei 19.

MOLOS (MóAoę) - Kreteńczyk, nieślubny syn Deu-kaliona (tab. 28), ojciec Merionesa, przyjaciela i towarzysza Idomeneusa. Podczas uroczystości obchodzonych na Krecie w czasach Plutarcha obnoszono manekina bez głowy, którego zwano Molosem; miał to być ojciec Meriona, który ponoć chciał uwieść nimfę. Znaleziono po jakimś czasie jego zwłoki bez głowy, a powyższy obrzęd miał przypominać to wydarzenie.

Molos, dziadek -» Molionidów. Możliwe, że ten Molos, postać całkowicie zmyślona, został stworzony w celu wyjaśnienia nazwy rodowej „Molionidzi", której znaczenie jest niejasne, mb

II. X 269; D. S. V 79; Plu. De def. or. 14; Apd. BibL BI 3,1.

MOLOSSOS lub MOLOTTOS (MoXoooóę)-syn Neoptolemosa (Pyrrosa) i wobec tego wnuk Achillesa. Matką jego była Andromacha, żona Hektora, którą Neoptolemos otrzymał przy rozdziale branek trojańskich. Podanie o Molossosie posłużyło Eurypidesowi za temat jego tragedii Andromacha. Molossos urodził się we Ftyi, dokąd przybył Neoptolemos po upadku Troi i tam matka potajemnie porzuciła dziecko. Chłopak jednak żył i w czasie podróży do Delf -+ Neoptolemos znalazł go i rozpoznał. Ale Hermiona, którą poślubił Neoptolemos, zazdrosna o to dziecko, tym bardziej że sama była bezpłodna, poczęła prześladować Androma-chę i Molossosa. Andromacha zdołała przez jakiś czas ukrywać syna w świątyni Tetydy, ale Hermiona odkryła jej tajemnicę i niewiele brakowało, a byłaby zgładziła Andromachę i jej syna, gdyby nie interwencja Peleusa, który oboje ocalił. Potem, gdy Orestes zabił Neoptolemosa, Tetyda widząc w tym dziecku jedynego potomka rodu Ajakosa, rozkazała, by Andromacha wraz z synem udała się do Epiru. Tam Andromacha poślubiła Hele-

Jedna z wersji przydaje Molossosowi dwu braci, zrodzonych również z Andromachy i Pyrrosa, byli to; Pielos i Pergamos. mb

E. Andr. passim;Schol. in Od. III l8$;Serv. in Vcrg. Aen. III 297; Paus.

1II, I «.

MOLPADIA (MoXxafila>-jedna z Amazonek, które napadły na Attykę. Przeszyła ona strzałą Antiope, Amazonkę, którą poślubił Tezeusz, ale z kolei sama zginęła z ręki Tezeusza. Inna Molpadia, córka Stafylo-|sa, -* Parlenos. mb

hut. 12, i.

MOLPIS (MóLtię) - człowiek szlachetnego rodu z Elidy, w czasie głodu gnębiącego jego kraj usłuchał orzeczenia wyroczni i oddał się dobrowolnie na ofiarę, aby ułagodzić gniew bogów. Przyznano mu cześć boską. mb

Tzet. in Lyc. 159.

MOLPOS (Móknoę)-muzyk z wyspy Tenedos, grający na aulosie, który złożył fałszywe świadectwo przeciwko — Ten esów i oskarżonemu przez macochę o usiłowanie jej zgwałcenia. Na Tenedos grajkowie grający na aulosie nie mieli wstępu do świątyni poświęconej Tenesowi (— Kyknos). mb

Plu. Qil Gr. 28; Tzet in Lyc. 232:234; Sleph. Byz. s.v. TeveSoę E. niezachow. tragedia Tennes: D. S. V 83.

MOMOS (MwpoęJ-była uosobieniem sarkazmu. W Teogonii Hezjoda występuje jako córka Nocy i siostra Hesperyd. Gdy Ziemia przytłoczona ciężarem, który musiała dźwigać na skutek zbytniego rozmnożenia się plemienia ludzkiego, zwróciła się z prośbą do Zeusa, ażeby zmniejszył ilość ludzi, wtedy Zeus zesłał wojnę; była to wojna tebańska. Ale środek ten okazał się niewystarczający i bóg przemyśliwał, by razić ludzi piorunem lub masowo ich zatopić. Wtedy Momos podsunęła Zeusowi sposób skuteczniejszy; wydać Tetydę za śmiertelnika i niech ona urodzi córkę (Helenę), która posieje niezgodę między Azją i Europą. W taki to sposób wyjaśniano niekiedy początek wojny trojańskiej, mb

Ho. 7% 214; Schol. in A ISo.

•MONETA - „Ostrzegająca”, przydomek nadawany Jiwonie czczonej na północnym szczycie Kapitolu w Rzymie. Dlatego tak ją nazwano, ponieważ w czasie najazdu Gallów w 390 r. p.n.e. święte gęsi, hodowane obok przybytku bogini, wszczęły swym krzykiem alarm, wówczas gdy nieprzyjaciel usiłował zdobyć wzgórze nocnym atakiem. Świątynia Junony Monety wznosiła się na tym miejscu, gdzie dawniej stał dom Manliusa Kapitolińskiego, obrońcy Kapitolu, dom ten jednak został zburzony po skazaniu na śmierć jego właściciela podejrzanego o dążenie do monarchii.

W tej to świątyni bito monetę. Opowiadano, że w czasie wojny przeciw Pyrrusowi Rzymianie obawiając się, by im nie zabrakło pieniędzy, zwrócili się o poradę do Junony. Bogini odpowiedziała, że nigdy nie zabraknie im pieniędzy, jeśli będą prowadzili wojny kierując