obrazy niewidzialnego004

■ f »lfZ(NT*C|A V£»SUS S»MUIAC|A

136 i obecnością innych ludzi. Wprowadzenie elementu, który zaburzał ten ustalony porządek. prowadzić miało do weryfikacjisppjrzenia i miejsca. Przy odrobinie szczęścia każdy, kto przebywał w czasie nawaniania zabytku, poznawał lub rozpoznawał nie tylko jego bogate i wspaniałe wyposażenie, ale również chłonął „odświeżający", delikatny zapach, który na kilka dni zastąpił nawarstwiony od stuleci zapach starzejącej się budowli. Projekt odbywał się więc poza sferą widzialnego obrazu, nic rezygnując jednak z „obrazów", jakie mogły się tworzyć w umyśle przebywających w katedrze ludzi. Ce'em działań Gruszczyk jest więc prowokowanie sytuacji (analogicznie jak w reklamie), w których odkrywa się i stymuluje ludzkie zdolności tworzenia obrazów w mózgu, a także pod wpływem zapachu umożliwia ich ponowne odkrywanie w naszym wewnętrznym .archiwum". Twórczość Justyny Gruszczyk, zwłaszcza jej projekty zapachowe, wciąż pozostają marginalnym zjawiskiem w obszarze sztuki. Rezygnacja z obrazu i przedstawienia kwestionuje pozycję obrazu i przedmiotu w sztuce, a zarazem stawia pod znakiem zapytania nasze wobec niej oczekiwania. Jak pisze artystka o zrealizowanej w Galerii Sztuki Wozownia w Toruniu instalacji Krawędzie, „pusta przestrzeń zostawia odbiorcę samemu sobie. Dla wielu z nas to może być bardzo brutalne doświadczenie"⁵.

Podobne odczucie nieobecności doznajemy również, oglądając prace Katarzyny Majak. Obecność przedmiotu fotografowanego jest w tym przypadku oczywista, jednak forma, w której pojawia się on na powierzchni obrazu, rozgrywa s ę wyłącznie w obszarze naszej świadomości. W roku 2002 Katarzyna Majak sfotografowała ocean - krajobraz pozostający w ciągłym ruchu, nieskończony i tajemniczy dla tego. kto stoi na linii brzegu. Technika, jakiej użyła artystka, to zonę piąte (płytka strefowa), która pozwala uzyskać szczególnego rodzaju obraz. Jego cechami charakterystycznymi są nieostrość i rozmycie konturów, a przez to tajemniczość i niejasność tego. co zatrzymanekadrze. Na fotografii Majak nie widać niczego poza cienką, rozedrganą biała linią dzielącą ciemną płaszczyznę na dwie strefy. Ta monochromatyczna, „monumentalna" kompozycja stawia widzów wobec tajemniczej czerni, której rozpoznanie nic wydaje się możliwe. dotyka,ąc ich jednocześnie konkretnością tytułu, nazywającego to, czego n:e widać. Znając pie'ACwzór przedstawienia, nasz umysł próbuje ..domknąć" obraz, poszukując kategorii na.:'iższej wyobrażeniu. Niepewność, na jaką skazuje nas ta fotografia, jest zadziwiająca i n:ez'ozomiała w swej sile. Przetrzymanie naszego wzroku, polega na poszukiwaniu i dostraja' u do siebie tego, co widzimy, z tym, co sobie wyobrażamy. Tym samym tajemnicza fotog-afia być może najtrafniej obrazuje siłę i potęgę morskiego krajobrazu, żywioł, wobec ktć*ego czujemy pokorę i strach, tajemnicę, której żaden obraz nic jest w stanic ostatecznie wyrazić.

Późniejsze prace wykonywane tą samą techniką, cykle Kar.aęo i Pokoje, bazują na niepewności podobnego rodzaju. Obrazy: wizerunki ludzi, sytuacji _t twarzy, zatrzymane zostały na powierzchniach w taki sposób, w jaki zdjęcie ukazu.e się naszym oczom przed zakończeniem procesu wywoływania. Zastosowana technika pozwoliła stworzyć obrazy niewyraźne i odległe, jak mówi artystka, obrazy wychylające się z ciemności⁴.

5    Prtijtit Wozownia - Lob:'otonum sztuki. Kwtcitó ioo; - mona tocS. (iatak,g *-ystawy}. rrd Małgorzata Annj Jackowska. Galeria Sztuki Wozownia. Tona* 2008. v 4

6    Śniłam rfrogi. AlłuffMm no D'txJu. t Katarzyny Majak rozmawiał Krzysztof Ju-ec» * idem, Poszukiwań* temu fotografii Roznv^y o uluct. Galeria Stuki Wozownia. To/uń 2008. s. ijo.

e *

I

Kształty ukazują się naszemu spojrzeniu w sposób niejednoznaczny, nic jesteśmy w sta- 137 nie rozpoznać, kim są 1 co robią postacie z obu cykli. W pierwszym obrazy rozpływają się. drgając na powierzchni, by w rezultacie pozostawić w naszym umyśle zapis bliski sennemu marzeniu; w drugim, znajdując odpowiedni kąt patrzenia, najpierw stajemy wobec obrazów-cieni, które następnie przeobrażają się w pozytywy możliwe do „schwytania".

Patrycja Orzechowska Lyd,a i Cic.-anni, z cyklu Be: Jy!uhi, sooS

Patrycja Orzechowska Ooudia i Sandra, z cyklu Brz tytułu. 2008

Małgorzata jankowska - Obroży niewidzialnego i niewidzialna obrazy

Patrycja Orzechowska Lucia i Matym/lion, z cyklu Be: tytułu, 2008