Obraz
0 (16)

GŁÓWNI PRZEDSTAWICIELE TEORII GRUP ODNIESIENIA 117

Nadto koncepcja typowego środowiska społecznego nadal przyjmowała założenie, że grupy przynależności ex definitione oddziałuje i kształtują osobowość jednostki. Nie przewidywano formalnego uczestnictwa w grupie przynależności i możliwości braku identyfikacji z tzw. grupą „własną”.

To tradycyjne pojmowanie środowiska społecznego zostało zakwestionowane przez teorię grup odniesienia, która na podstawie badań empirycznych i potocznie postrzeganych faktów wykazała, że tzw. grupy obce, grupy nieprzy-należności (outgroups) mogą być i są obiektami oddziaływającymi na osobowość jednostki, która do nich nie należy. Zakwestionowała więc założenie, iż środowisko społeczne tworzą grupy przynależności danej jednostki. Po drugie, zakwestionowała socjalizujący wpływ grup przynależności, stwierdzając możliwość tylko formalnego uczestnictwa w grupie z powodu braku identyfikacji z nią. Zakwestionowała też pojęcie „oddziaływania” grupy na jednostkę jako terminu pozornego, nie wyjaśniającego mechanizmów owego wywierania wpływu; w to miejsce wprowadzona została koncepcja „odnoszenia się”, „odniesienia” - reference w terminologii angielskiej. W naszym ujęciu środowiska społecznego danej jednostki (czy kategorii jednostek) jej środowisko stanowią te grupy, do których odnosi ona swe postępowanie, tj. porównuje się z nimi, oraz te grupy, z których czerpie ona swe wartości, wzory zachowań. Mogą to być grupy przynależności, do których jednostka automatycznie czy z wyboru należy, ale mogą być to też grupy inne (nieprzynależności). Jednostka w tym ujęciu co najmniej współtworzy czy współkształtuje swoje środowisko.

Główni przedstawiciele teorii grup odniesienia

/ ^v

Po raz pierwszy terminu „grupa odniesienia” (reference group) użył Herbert H. Hyman w r. 1942, ogłaszając swą pracę pt. The Psychology of Status, w której stwierdził, iż ludzie zajmujący te same lub podobne pozycje społeczne inaczej swój status, czyli swoją pozycję, subiektywnie odczuwają, a odczucie to zależne jest od układu odniesienia, który dana jednostka przyjmuje do porównania, i właśnie tę grupę, na tle której jednostka się postrzega, nazwał grupą odniesienia porównawczego¹.

Duże znaczenie w rozwoju tej koncepcji miały badania Theodore M. New-comba, przeprowadzone w elitarnym Bennington College nad postawami studentek. Newcomb stwierdził, że po studiach ich postawy uległy ogromnej

1

H. H. H y m a n, The Psychology of Status, „Archives of Psychology”, 269(1942).