P1050247

82 12] Mi rosła* Cennika

warstwę dźwiękową (eufonia, rytm, intonacja w wierszu i w prozie), zobrazowanie postaci w poszczególnych fazach jej działania i przeżywania, rozwój intrygi, czy globalną kompozycyjną budowę dzieła, wewnętrzne mechanizmy tej spójności są założone na powtarzaniu pewnych semantycznie relewantnych elementów w poszczególnych następujących po sobie członach odpowiedniej struktury (lub przynajmniej na ich ekwiwalencji) i że właśnie w tym sensie będą w najogólniejszej płaszczyźnie strukturalnie podobne do mechanizmów budowy spójnych konstrukcji ponadzdaniowych w warstwie językowej.

W tym sensie spójność słownego tekstu artystycznego jako formy językowej jest tylko jednym, jakkolwiek najważniejszym i obligatoryjnym, aspektem spójności dzieła literackiego jako całości.

2. Chcemy zająć się konkretnymi strukturami ponadzdaniowymi w prozie artystycznej. przy czym spróbujemy określić ich stosunek do niektórych tradycyjnych kategorii, takich jak narracja i opis. Poza odpowiednią teorią lingwistyczną szkoły praskiej ogólny punkt wyjścia stanowią dla nas jednocześnie prace warszawskich konferencji o spójności tekstu, a zwłaszcza ich teoretyczne uogólnienie.i włączenie do całościowej koncepcji dzieła literackiego, zawarte w książce M. R. Mayenowej Poetyka teoretyczna, do której odsyłamy w tym miejscu¹.

Jak wiadomo, całości złożone z szeregu następujących po sobie wypowiedzeń związanych środkami aktualnego rozczłonkowania zdania analizował F. Daneś; dokonał ich kategoryzacji i nazwał je następstwami tematycznymi². Typologia następstw tematycznych Danesa przyjmuje za punkt wyjścia powtarzaną odpowiedź na pytanie, skąd się biorą tematy poszczególnych wypowiedzeń w ciągu linearnym wypowiedzeń w tekście i czy owo datum, którym jest temat wypowiedzenia, jest „dane” przez temat bądź remat poprzedzającego wypowiedzenia lub ma wspólne nadrzędne źródło w którymś z nich.

To, że temat jest „dany” przez to, co poprzedzało, należy rozumieć stosunkowo szeroko: temat może być identyczny z poprzedzającym tematem lub rematem. może być obok niego kolejnym elementem tegoż zbioru, może być od niego pochodny itp. Dla przykładu rozczłonkowania tekstu i dla dokumentacji naszego postępowania przy wydzielaniu następstw tematycznych przytoczmy dłuższy passus tekstu Jana Cepa, gdzie następstwa różnego typu są zmienne (w schemacie rozpisuję zdania złożone po pojedynczych tylko tam, gdzie jest to dla uchwycenia następstwa konieczne, tylko w tych wypadkach wprowadzam też tematy i rematy poszczególnych wypowiedzeń, ewentualnie te ich części, do których dalej rzeczywiście się nawiązuje):

1

Por. też M. R. Mayenowa, Teoria tekstu a tradycyjne zagadnienia poetyki, [w zbiorze:) Tekst i jeżyk. Problemy semantyczne, pod red. M. R. Mayenowej, Wrocław 1974, s. 299.

2

¹ F. Daneś: Typy tematickych posloupnosti * textu, „Slovo a slovcsnosl". 29, 196$. s. 125: Functional Sentence Per spec tire and the Organizalion of lite Text, [w zbiorze:) Papers Preparat fot Symposium at Mariónskć Lóznl, 1970 (maszynopis powielony). Do ważniejszych rozpraw na lemat aktualnego rozczłonkowania zdania należy również praca P. Sgulla. Ł. Hajiiotcj. E. Benełovej Topie, Focus and Generalive Senumllcs (Kronberg 197.1).