P1090732

4S    . .

. IL Fimkęje ,ęm o ty w n e, obejmujące oddziaływanie lektury W sfe-

. rze UCZUĆ?:    \    /• '- • •’ ^; -- ⁵¹ ■ ■-’    ■ *:‘■

l" estetyczna — ewokowanie przeżyć estetycznych, związanych, z .kontemplacją piękna, _;

2.    emocjonalna .— dostarczanie prżeżyć,jak radość, trwoga,

współczucie, napięcie itp.,    .?/•"

3.    kompensacyjna (substytutywna) —^{1 2} dostarczanie przeżyć zastępczych,

4.    identyfikacyjna,    . ,    ■ ,. ^r

5.    partycypacyjna (afiliacyjna),    .

6.    prestiżowa, _;

7.    terapeutyczna (kathartyczna),

8.    relaksowa, rozrywkowa (ludyczna), ewazyjna, hedonistyczna.

. d- Funkcje motywacyjne, obejmujące wpływ lektury, na postępowanie i działalność człowieka:    ,

I. wychowawcza (inspirująca postępowanie według - pewnych zasad i wzorców),

2* inspirująca twórczą postawę w szerokim tego. słowa znaczeniu (rola lektury w pracy, zawodowej, naukowej, artystycznej, społecznej, w życiu rodzinnym),    .

3. utylitarna (pomagająca rozwiązywać różne praktyczne zadania życiowe.

Funkcje lektury w życiu człowieka zazwyczaj mają wartość dodatnią, zwłaszcza gdy czytanie służy jego samorealizacji, czyli tendencji do zrealizowania własnych możliwości. Człowiek realizuje siebie wykorzystując zdolności, umiejętności i energię w zaspokajaniu swych potrzeb, w rozwijaniu osobowości i w twórczym działaniu na /różnych polach. „What man can be, he must be'² — mówi Abraham Maslow, przedstawiciel psychologii humanistycznej, jeden z twórców teorii samorealizacji¹⁰³. Rezultaty twórczego działania są widomym i mniej lub bardziej trwałym śladem egzystencji człowieka. Lektura, jak to wynika z analizy jej funkcji, może wywierać dodatni wpływ we wszystkich domenach samourzeczywistniania się jednostki ludzkiej, sprzyjać zachowaniu stanu równowagi wewnętrznej człowieka i równowagi ze światem zewnętrznym, tym samym pomagać w osiąganiu szczęścia i zadowolenia z żyda w myśl formuły Władysława Tatarkiewicza, iż szczęściem jest „żyde dające trwałe, pełne i uzasadnione zadowolenie”¹⁰⁴.

Czytaniu twórczemu przeciwstawia się czytanie unikowe (ewazyjne), kolidujące z aktywnym stosunkiem do życia, skłaniające do marzyciel-

ts* spojrzenie,1980 nr 2 s, 38-44.

^m W. Tatark lewiczt O szczęściu. Wyd. 7. Warszawa 1979

i; stwa* rozleniwiające, stanowiące schronienie przed Wysiłkiem i pokony.

I flfunietti trudności, aczkolwiek Jaroślav Frey bardzo wysoko cenił utii-I ; jtową funkcję lektury:_: zapomnienie ó rzeczywistości występujące przy '

! intensywnym czytaniu uważał za najważniejszą korzyść, jaką daje czy*

1 Janie¹⁰⁵. I trzeba przyznać mu rację, gdy weźmiemy pod uwagę sytuację '

J • człowieka chorego, izolowanego, pogrążonego w nieszczęściu, Tzw. po. i śeractWo książek występuje często W okresie dojrzewania, powodując pjęrtó ujemne skutki zdrowotne i zaniedbywanie się w obowiązkach szkolnych. Zjawisko intensywnego czytania i jego twórczego bądź unikowego charakteru wymaga empirycznych badań. Zwracał na nie uwagę już na początku naszego stulecia Zdzisław Dębicki: „Książka ma tedy za zadanie siły te [twórcze] w człowieku budzić, a nie usypiać je 1 para- ,

. litować. Kto ją asymiluje dobrze i zdrowo, kto nie uważa jej za alfę 1    i omegę, wiedzy o życiu, ale za pomocnicę w przenikaniu jego tajemnic, .

£    ten [...] potrafi być w życiu jednostką dzielną i twórczą, Natomiast ten,

| kómu przesiania ona całkowicie świat realny, przeżyje swoje życie jało- , j wo i do żadnych pozytywnych nie dojdzie w rum wyników” ^. Według |    . Józefa Pietera „nawykowe, wciąż od nowa powtarzane konsumowanie

j lektury pociąga za sobą wyblaknięcie reakcji czytelniczych, reakcji urny-1 słowych i emocjonalnych łącznie [—] W miarę pochłaniania coraz to no-| wycli lektur' [czytelnik] nawarstwia w swej głowie grube osady słów bez | wyraźnych powiązań z rzeczami, z życiem. Bodajże to miał na myśli I Goethe twierdząc w Fauście, że „szara jest wszelka teoria, a zielone jest £    złote drzewo życia’*. Szara jest wiedza książkowa nie wspierana na go-

i    rąco doświadczeniem. [...] Mało interesująca zdaje się być osobowość na-

j logowych moli książkowych, chyba że 'pokarm przeżuty* zwracają światowy dzieł twórczych. Ale i w tym wypadku, jeśli morza słów '-przeczytanych nie zarybiali swym doświadczeniem,.papierowa, oschła,

• nudna będzie ich twórczość. I jakże często taką bywała ! bywa*^lłVWy-/ Wody.tepokrywają się z sentencją przysłowia: „Mędrzec to nietęgi* kto Vmą\rozum tylko z księgi”.    : ,

/<5^Brzedstawiliśmy uniwersalny model kultury czytel-j e.d ń d s t k L Na jego podstawie można konstruować wzotce / Icultury /czytelniczej dla ludzi o różnym poziomie wykształcenia i dk . przedstawicieli różnych zawodów. Będą . one różniły sięgłówniereper-I v^arem wyborów czytelniczych i poziomem kompetencji czytelmczych^m._:

j    Ftey: psychologie ćten&fe. Hodonin 192^ s. 113.

I    Dębicki: Książka i człowiek. Warszawa 1916s, 113.

j .er, °P* cif. s. 274,

I. ':>■drzejewska: Wyznaczniki kultury czytelniczej tmic. PB"

nr 4 s. 545--549; —; Kultura .caytełnitta waczydriŁ.^--!

ł * •\-M‘ '*    ■; € ”<*■•

^v    -oKrtąice, t. ltt.

1

.**• JC 8. Mad sen: Współczesne teorie motywacji. Warszawa 1980 s, 434—438; Problemy - osobowości i motywacji w psychologii amerykańskiej. Wybór i oprać.

2

Reykowiki,Warszawa 3964; J. Kozielecki: Psychologia humanistyczna i szer-

4Q2.