P1090744

'•C^v''Y^;v. _:

.‘‘•J ^ffc-_J -¹ -

W£J£-

>"-v

Janus? Łolctoitó

2) scharakteryzowania pod pewnymi względami całości zbioru, a miai ^ nowicae określema jego wielkości i, ewentualnie, określenia rozbicia ^

. podzbiory, wyodrębnione ze względu na jakieś istotne z punktu Widzenia badaii koteria (na przykład wiek, pleć, wykształcenie czy status spo* łeczny odbiorców).    • ^

W przypadku drugiego ujęcia — nazywanego, dalej i n t e graty w-; nym charakterystyka publiczności to, niezależnie od charakterystyki¹ zbioru odbiorców, stanowiącego niejako podłoże zjawisk kolektywnych-^określenie tego wszystkiego, co dana zbiorowość prezentuje dodatkowo na szczeblu grupy: wspólnych członkom tej zbiorowości — czyli kolektywnych — opinii, postaw i zachowań odbiorczych.    .'...V.'

2. Przeciwstawienie tych dwóch sposobów pojmowania odbiorcy zbiorowego może być, jak łatwo sobie uświadomić, interpretowane i uzasad-. niane na dwóch płaszczyznach: bądź jako przeciwstawienie dwóch typów przedmiotów badań — rozpatrywanych zbiorowości, bądź jako przeciw-,

; stawienie dwóch sposobów określania i analizowania tego samego przed-j : miotu. I niewątpliwie stosowanie jednego lub drugiego pojęcia zależy I " w poszczególnych przypadkach zarówno od teoretycznych i metodologicz-j nych założeń danej dyscypliny czy danej szkoły, jak i od rodzaju bada-]

. nych przedmiotów. Ujęcie Integratywne nasuwa się w. sposób naturalny j przy analizowaniu stosunkowo nielicznej zbiorowości słuchaczy odczytuj albo widzów spektaklu teatralnego, żebranych w jednym miejscu i razem j reagujących na odbierany spektakl czy przemówienie, podczas gdy liczną') i rozproszoną zbiorowość wszystkich czytelników literatury w danymi społeczeństwie trudno traktować inaczej niż jako zbiór w. sensie logicz-j nym.    ^:    ■/.    \

Z drugiej strony jednak trudno nie dostrzec, że integratywne pojęcie] publiczności stosowane jest częściej w teoretycznej i filozoficznej refleksji ;'

; na temat kultury i komunikacji albo w teorii teatru, podczas gdy. w ba-j daniach czytelnictwa, komunikacji masowej albo propagandy i innych ! badaniach prowadzonych metodami socjologicznymi stosuje się z reguły] pojęcie dystrybutywne. Wynika z tego wyraźnie, że publiczność ujmo- j . wana jest integratywnie przede wszystkim w tych dociekaniach, które]

_: wywodzą się z tradycji filozoficznej czy „humanistycznej” refleksji kul- •

■ turowej, podczas gdy w badaniach związanych z epistęmologiczną per-j .spektywą socjologii empirycznej — wraz z jej radykalnym f enomenaliz- ] Y.&3em i nominalizmem, właściwym naukom ukształtowanym zgodnie z tra-ł dycjami pozytywistycznymi, a także z charakterystyczną dla nauk spo- _; łecznych w krajach anglosaskich silną komponentą amerykańskiego be-} .hawóryzmu — stosuje się głównie, jeśli nie wyłącznie, ujęcia dystrybu- l tywne. /.    ..    ■ >

3. Ten. rozkład użycia obu pojęć w poszczególnych dziedzinach badań; nie pozostał: tó wpływu na] sposób i stopień ich teoretycznego wyprą- / J cowama* Byst^utywne pojęcie* publiczności jest pojęciem ^pącznie le-

■y y ■-    /' y'-:' ,

Pojęcie publiczności ł problem ⁱioięzi *potecznej

- - - ^ł______________*_____

piej sprecyzowanym i zoperacjonalizowanym jako narządzie badawcze niż

nieco ogólnikowe i spekulatywne pojącie integratywne, ciągle pozostające ‘ pojęciem bardziej filozoficznym niż naukowym. Jednak rezygnowanie    .

z ińtegratywnegó ujęcia odbioru kolektywnego jako nie dość sprawnego ^ narzędzia badawczego na rzecz dobrze sprecyzowanego teoretycznie i sprawdzonego w empirycznych badaniach ujęcia dystrybutywnego by-loby tylko pozornie uzasadnione. Integratywne pojęcie publiczności jest"    ^

niezbędne do opisu i wyjaśnienia wielu zjawisk z dziedziny odbioru, któ-    ;

rych niepodobna traktowaó jako sumy czy średniej zjawisk poziomu jed- . nostkowego, ponieważ prezentują jakieś odrębne cechy —r i odrębne* .-;-uwarunkowania — na poziomie zbiorowości.    . - _:

Dobitnych przykładów takich zjawisk dostarcza • diachroniczne bada- - . ^: nie sukcesu książki. Otóż przyjmując, że publiczność jest tylko zbiorem ; Czytelników, a funkcjonowanie publiczności sumą, średnią czy wypadkową zachowań indywidualnych — i dających się wyjaśnić jako indy- v widualne — tworzących; ją czytelników, niepodobna zrozumieć, jak i dlaczego jakaś książka zaczyna w pewnym momencie cieszyć się powszech-nym (w danej zbiorowości) zainteresowaniem, .staje się przedmiotem ożywionych dyskusji zarówno w publicystyce i w życiu naukowym, jak L w życiu towarzyskim —staje się książką modną albo wręcz bestsellerem — by po pewnym czasie wypaść z obiegu, podczas gdy równię powszechne zainteresowanie przenosi się na inne książki. Jeśli nie chcemy* zakładać jakiejś cudownej zgodności zainteresowań i ocen indywidualnych czytelników oraz nie mniej nadnaturalnej synchronizacji zmian tych. indywidualnych zainteresowań i ocen, to musimy przyjąć, że mamy. do , czynienia z zachowaniami zbiorowymi— zachowaniami publiczności jako całości ■— wymagającymi wyjaśnienia przez odniesienie do mechanizmów działających na poziomie zbiorowości, a nie na poziomie jednostek. Wspólne zainteresowania, i wspólna opinia nie mogą się wytworzyć i utrzymać bez pewnego zintegrowania grupy    bez możliwości. przekazywania i wy

miany, uzgadniania i rozpowszechniania opinii w obrębie tej grupy. Dla- ' tego też integratywne ujęcie publiczności należy, jak się zdaje, raczej próbować sprecyzować i zoperacjonalizować, niż porzucać je z powodu niedoprecyzowania.    *

II. PUBLICZNOŚĆ JAKO ZBIÓR ODBIORCÓW

• trzeba rozpatrzyć pod i pewnymi względami strukturalną charakterystykę takićh zbiorowości, ponieważ charakterystyka ta wyznacza możliwości i wa-

.1. Dystrybutywne pojęcie publiczności nie stawia zasadniczych problemów teoretycznych. Warto jednak zastanowić się nad sposobami; ódrębniania rozpatrywanych w różnych badaniach zbiorów odbiorców, by móc ustalić, jakie zbiorowości określane są jako publiczność,; Po wtóre,