P1090747

-■? **•- -    •* -v~

#sy,

•'j-ST ,; -    ■

u---.-'-.'..-j.-

*•"••» w •'. ; iii.-:.; .7.;■ 'j':■ ■' -. *.

18

■ ‘ Janiisz Lalęwłcz

Pojęde publiczno^ct i problem tuięzt ipoićfcznej

..:■ ’, -V"    ^! -V.; '-,■, t-

czymają

i ocen publiczności, z drugiej natomiast eliminują w pewnej mierze' trzebę i sens wymiany opinii między czytelnikami, a tym samym możliwości wytworzenia się wśród nich wspólnych opinii i wspólnych zachcą . wam _i    ^:j

, ■ Z badań na temat propagandy, opinii publicznej i skuteczności oddział ływania masowych środków przekazu wiadomo jednak, że idee rozpo-; wszechniane przez media masowe nie. są po prostu przyjmowane (lub odrzucane) przez odbiorców, lecz stają się raczej bodźcem dla danej zbio4 rowości, która tworzy własną opinię w ramach kontaktów wewnątrzgruJ powych. Analogicznie rozpowszechniana przez prasę wiedza i opinia o li-] teraturze. kształtu je opinie poszczególnych zbiorowości czytelników o ty-j Ie, o ile ^włączona jest w wewnątrzgrupową wymianę opinii. Można wi^ćj sądzić, że,w_;zbiorowościach, w których nie istnieje taka integrująca czyi. tęlników dyfuzja i wymiana opinii, odbiór środków przekazu masowego; przede wszystkim dopełnia, aktualizuje'! rozwija indywidualną kulturę] literacką czytelników, natomiast tam, gdzie takie integrujące zbiorowość] więzi komunikacyjne istnieją, oddziałuje — w sposób złożony¹ — kształtujące się wśród czytelników wspólne gusty i opinie.    i

B, Instytucje uczestnictwa w kulturze stwarzają okazjonalne zazwy**: czaj, ale w wielu środowiskach dość liczne i dość powszechne, żeby li4 czyć się .z. ich wagą, kontakty komunikacyjne, w ramach których dokonuje się dyfuzja, i wymiana opinii. Nader często są óne zarazem nasta-] wionę na ukierunkowanie zainteresowań czytelników i upowszechnianie określonej ideologii literackiej. Stwarzają zatem mechanizmy integrujące^

zbiorowość czytelników i kształtujące mniej lub bardziej jej zachowania^ x,opinią, /..>■ ‘■..^:■..^^J, • .•

temat. literatury stanowi zawsze —. poza-środowiskiem. profesjonalistów - pewien drugorzędny-składnik działał-

¹ i

lip

’

■ 7 -

.'!£V

' _{4 w} kulturach przedprzemysłowych powstanie wspólnych p_0l>' i ooinii literackich, dokonywało się w rozmaitych sferach nieinstyW', rialnej komunikacji wewnąfrzgrupowej: w ramach kontaktów towąJ?

. skich intelektualnych itd. W kulturze- współczesnej sytuacja jest bard^ złożona, po pierwsze ze względu na pojawienie się prasy i wszelkich ^ ków masowego przekazu, które stworzyły nową płaszczyznę formową3 się, wymiany i dyfuzji opinii literackiej, a po drugie ze względu na sil ne zinstytucjonalizowanie życia kulturalnego i uczestniczenia w kultur^

. A. Bola prasy i środków masowego przekazu jest dość skomplj^ wana. Stanowią one dla czytelników nowe, dodatkowe źródło wiedzy, ^

. formacji i opinii o literaturze, a więc dopełniają i rozwijają ich kulty^ literacką i doświadczenia lekturowe. Rozpowszechniając jednak instyt^ cjonalną i fachową opinię środowiska profesjonalistów, zastępują w znacz^ nej mierze, a po-części kształtują opinię tworzącą się spontaniczny ”* kontaktach nieinstytucjonalnych, W ten sposób’ z jednej strony przy!, miają się do upowszechnienia i ujednolicenia zainteresowań, gustów

'b. ' t : »:).7 j ; ż y.;:

ności ludzkiej, zarówno na poziomie jednostek, jak ina'poziomie zbioro- . wości. Toteż więzi łączące ludzi jako czytelników stwarzają wspólnotę -■ :VvY opinii i zachowań na pewnej tylko płaszczyźnie życia społecznego, na ogól '^: drugorzędnej i mniej lub bardziej odległej od płaszczyzny podstawowej działalności _;— na przykład w życiu towarzyskim albo w sterze działalności ludycznej. Jednakże sposoby wyodrębniania różnych sfer życia spo- . !! łecznego i wiązania ich funkcjonalnie ze sobą są w rozmaitych kulturach i w różnych grupach społecznych odmienne, wobec czego wymiana opinii . literackiej włączana bywa do rozmaitych sfer życia społeczeństwa i pel-    '

ni w nim różne role.    '

Elity dworskie w niektórych społeczeństwach feudalnych mogą być ; przykładem zbiorowości, w których więzi integrujące grupę obejmują ; całość życia społecznego, a więc także płaszczyznę uczestnictwa w kulturze. W takim przypadku zbiorowość czytelników jest publicznością w sensie ińtegratywnym przez to, że stanowi skądinąd spójną grupę społeczną.    .

Współczesna publiczność teatralna natomiast może być ilustracją sy- . tuacji.pod pewnym względem odwrotnej. Więzi łączące widzów teatralnych jako widzów teatralnych, to więzi okazjonalne i ograniczone do jednej wąskiej sfery ich życia jednostkowego i społecznego* Sfera ta -— jedyna sfera, w której mogą stworzyć pewną wspólnotę idei i postaw — jest, w związku z tym oddzielona od innych sfer ich działalności, a wy-tworzona wspólnota nie ma większego znaczenia dla tych wymiarów ich ^uczestnictwa w życiu społecznym,

. czeństwa określają. ’

^r'. ’    ■ y

\    V-^hłś--^ł::

r:‘- 'J,J

'■w.^;C •: • •.'

• 7    ••-;•••• - '•    .7    •

,, ,    ? 7v - ■    ,;'■ 7. ^7''-wi- •>

... .j. -    ^t.v > ¹ * ’ V. ..    '    ' •• .•    '

■ '^rI,^L    :-^^r*-    - * “ ^l    ^ -'■■■' j    -*■ .i- f    y '^r

7