P3190436

14

HI STAROŻYTNY WSCHÓD

Miasta powstały w społeczeństwach, w których wytworzyły Ślę Jut wyższe formy ustroju społeczno-gospodarczego w momencie, gdy zaawansowany społeczny podział pracy spowodował rozwój funkcji miejskich. Stało się to w okresie przejścia od ustroju wspólnoty pietu wotnej do niewolnictwa. Warunkiem niezbędnym dla powstania miast był wzrost wydajności fi racy w rolnictwie, umożliwiający wyprodukowanie nadwyżek żywności, które mogły być przeznaczone na wyżyw wionie nierolniczej ludności osiedli typu miejskiego.

Przez wiele lat przyjmowano - zapewne pod wrażeniem Interesujących wykopalisk z przełomu XIX 1 XX w,, że w okresie poprzedzającym cywilizację starożytnego Sumeru - /Mezopotamia, IV tys. p.n.©./ nie Istniała kultura charakteryzująca się bardziej rozwiniętą organizacją społeczną. Uważano, że najstarsze ośrodki cywilizacji typu miejskiego powstały na rozldgłych równinach w dorzeczach wielkich rzek, gdzie coroczne wylewy powodowały zbieranie się wzdłuż •. brzegów rzek 1 w Ich deltach żyznego mułu (NU, Tygrys 1 Eufrat, Indus, Huang-ho, Jangcy-clang/. Jednakże odkrycie w 1058 r, przez pracownika Brytyjskiego Instytutu Archeologicznego w Ankarze James Mei-laarta wielowarstwowego, neolitycznego osiedla C a t a 1

Anatolii /Turcja/ datowanego* na VII tysiąclecie p,n.o„ zweryfikowało dawniejsze teorie /hyc. 7/. Miasto Istniało w latach

Rye. 7. Ca tal -Hftyftk, najstarsze z dotąd odkrytych osiedli typu miejskiego (VU tys. p&&& Brak placów i Ulic - do domów wchodziło się przez dymniki

6200 - 5780 p.n.^{1 2}.³, zajmowało owalny to roń o wymiarach ²80 X 275 m i o powierzchni około 13 ha. Składało się z sanktuariów I domów budowanych z eogły suszonej na słońcu. Miasto nto miało ulic — komunikacja odbywała się po płaskich dachach; do domów wchodziło się psccoz dymniki. Nto było murów ot² onnych - ich rolę pełniły be z okienne ściany zewnętrznych domów. Według Mellaarta miasto Uczyło 10-15 tys. mieszkańców, którzy zajmowali się poza rolnictwem Ł hodowlę takie rzemiosłem 1 handlom. Mieszkańcy Catal HCtyttk wierzyli w życie pozagrobowe, o czym świadczę szkielety pochowane pod posadzkami domów. Przedmioty użytku codziennego, ozdoby 1 freski świadczę o rozwiniętym smaku artystycznym mieszkańców.

Również z okresu neolitu pochodzi uważane do niedawna za najstarsze miasto świata J j» r ^ c    o /Palestyna/ z VU tys. p-n-o._a

osiedle rolnicze, przekształcone stopniowo w miasto otoczone mu rem p ³ f obronnym z ciosanego kamienia. Zachowała się także kamienna wieża obronna.

Najstarszym odkrytym dolęd osiedlem europejskim jest 1² e p ey^-s k 1 ______V i r nad Dunajem /Jugosławia/ z VI tysm p.n.e«, osada ry

baków, myśliwych 1 rzemieślników.

Znacznie późniejsze sę miasta położone w dorzeczu Eufratu 1 Tygrysu, które zawdzięczamy przed sumę ryj sklej kulturze Al-Ubojd /ok. 4500-3500 p.n.e./, Jednak do rozwoju miast na wlększę okolę doprowadziła dopiero sumę ryj ska fultura Uruk /ok. 3500—2900 p.ruo./. Wielo informacji o dpwnych miastach Mezopotamii przyniosły prowadzone od pot. XIX w. wykopaliska archeologiczne w staro sumę ryjek im Jfr ^ /ryc. 8 i 9/, /obecnie TeU Mukajjar, Pd. Irak, pocz. Ul tys. p.rwo.?.

Miasto miało zarys owalny o wymiarach około 1300 m ac 900 m, było wyposażone w nury obronne ł gmachy użyteczności publicznej o okładzinach z cegły palonej na zaprawie asfaltowej, co stanowiło do-śy postęp w stosunku do leżących w tym samym regionie miast Urułc. Nlppur, Lsgosz 1 Srldu. W środku miasta wznosił się prostokątny okręg święty /te men o²/ ze świątyniami I z Deku ratom, schodkowę wteię

1

³ Okres Istnienia miasta można było ustalić z tak dużę dokładnością dzięki zastosowaniu węgla radioaktywnego C^g.

2

Zlkkurat - kllkukondygnacyjna sakralna budowla wieżowa, której kolejne piętra zmniejszały się schodkowe ku górze tworząc taraeyt

3

poszczególne kondygnacje były połączone zewnętrznymi schodami lub rampami. Na najwyższym tarasie znajdowało się sanktuarium. ZLkkuraty dominowały wyraźnie nad raczej niską zabudowę miast sumęryjsklch I babilońskich.