PICT6365

hadiń. choć w różnym zakresie . na rożnych etapach. Można dokonać i,u w taki sposób, aby wykorzystać je w innych badaniach.    ^lch <■*».

Ogól owych zasad i reguł związanych z formułowaniem py,_ań • mów badawczych, jak i udzielaniem na mc odpowiedzi, jest nom, składnikiem metodologii. Jeżeli zatem zespół tych czynności bada • ^ potraktujemy jako kryteria oceny danej nauki łub jako normy pos badawczego, wówczas możemy mówić o metodologii pojmowanej * normatywny. Tak pojmowana metodologia zajmuje się ogółem reguł j f⁰** dur postępowania badawczego w znaczeniu postulowanym.    ^proce-

Wykorzystywanie czy posiłkowanie się w badaniach sposobami czy_D durami badawczymi wykorzystywanymi w innych naukach, np. w sori!!!?'

psychologii, historii, statystyce, itp. sprzyja doskonaleniu warsztatu meto?' logicznego każdej z tych dyscyplin naukowych / osobna. Umożliwia totai& pełniejsze poznanie niektórych specyficznych problemów każdej z tych dvv cyplin naukowych z osobna. Ułatwia to komunikację, lepsze zrozumienie nic. których pojęć, twierdzeń czy definicji stosowanych w badaniach naukowych sprawdzenie i zweryfikowanie własnych definicji i twierdzeń, oraz sprzyja konstruktywnej krytyce. Stanowić to może także podstawę do poznania wyni-ków badań uzyskanych przez badaczy w różnych badaniach naukowych jaj* i porównanie ich z własnymi wynikami. Takie porównywanie może sprzyjać eliminowaniu nieufności wobec własnych poglądów, teorii czy twierdzeń jak i formułowanych wniosków i uogólnień. Chroni je tak/e przed licznymi, często niezamierzonymi błędami czy nieprawidłowościami przypadkowymi. Dodać należy, iż niektóre z formułowanych twierdzeń czy teorii szczególnie kontrowersyjnych lub budzących zastrzeżenia mogą dzięki takim zabiegom, zostać poddane procedurze sprawdzającej. Wszystkie te elementy sprzyjają bardziej poprawnym sposobom przeprowadzania badań oraz postępowi naukowemu.

Metodologia dostarcza także podstawy do komunikowania się badaczy i przekazywania informacji w miarę zrozumiałych dla wszystkich. Jest to niezmiernie czynność uwiarygodniania wyników badań własnych i chroniąca je przed niezamierzonymi błędami i pomyłkami. Przekazanie informacji mało komunikatywnych dowodzi, iż badacz nic bardzo wiedział, co chciał wyjaśnić i przekazać innym. Mało komunikatywne i mało zrozumiałe pojęcia zmniejszają wewnętrzną spójność twierdzeń formułowanych przez naukę, co czyni je mało przydatnymi nawet dla badaczy wtajemniczonych w daną problematykę. Dobrze problem komunikowania się dwóch osób, których nic łączy wspólne doświadczenie, zilustrował Anatol Kapoport, za pomocą następującej anegdoty:

„Ślepice prosi, aby wyjaśniono mu, co oznacza «kolor l,iały». Komunikacja między ślepcem a osobą wyjaśniającą przebiegała następująco:

Biały to jeden z kolorów powiedziano mu. Na przykład, biały jak śnieg. Rozumiem odrzekł ślepice. To jest zimny i mokry kolor;

Nic. nic musi on być zimny i mokry. Zapomnij o śniegu. Papier na nr*v kład. też jest biały;    ^{1 y}'

-    Ach, więc on szeleści? - zapytał ślepice.

Nie musi szeleścić. Przypomina też futro królika albinosa.

A więc miękki, puszysty kolor? - dopytywał się ślepice;

_ Nie musi być wcale miękki. Porcelana też jest biała;

-    Może w takim razie ten kolor jest kruchy? - zapytał ślepiec”.

Ów przykład wskazuje na rolę i funkcję metodologii w komunikowaniu się badaczy między sobą. Stosowana metodologia łączy badaczy. W podanym przykładzie, metodologia pomaga ..ślepcowi” w „patrzeniu" na dane zjawisko w podobny sposób. Ułatwia komunikowanie się osób. których łączy wspólne postrzeganie i rozumienie tych samych zjawisk czy obiektów.

5.2. Metodologiir ogólna i szczegółowa

Metodologia ogólna informuje o prawidłowościach badawczych, wspólnych dla wszystkich nauk. Jej przedmiotem nie są konkretne metody badawcze stosowane w poszczególnych naukach, np. w historii, biologii, socjologii, prawie. pedagogice, itp.. lecz formułuje wspólne dla wszystkich nauk zasady i reguły postępowania badawczego. Dotyczą one m.in. zasad klasyfikowania i definiowania pojęć, wyjaśniania zasad i procedur dobom prób do badań, pomiaru zjawisk, sposobów wnioskowania dedukcyjnego lub indukcyjnego, jak i uzasadniania teorii i formułowania praw. Każda z wymienionych czynności może być wykonana w sposób bardziej lub mniej metodologicznie poprawny. Metodologia, w tym rozumieniu, jest nauką, która wskazuje na poprawne sposoby postępowania w toku całego procesu postępowania badawczego [S. Nowak 19S5, s. 14].

Metodologia szczegółowa (metodologie szczegółowe) informuje o charakterystycznych dla danej dyscypliny naukowej procedurach i regułach postępowania badawczego. Zaliczyć do nich przede wszystkim należy: czynności związane z planowaniem i organizowaniem badań, formułowaniem adekwatnych do badanego przedmiotu problemów badawczych, stosowanych etapów postępowania badawczego, budową narzędzi badawczych, czynności związanych ze zbieraniem materiałów i informacji, czy ich opracowywaniem. Metodologie szczegółowe są ściśle powiązane z badaniami prowadzonymi w poszczególnych dyscyplinach naukowych.

Znajomość metodologii sprzyja zarówno planowaniu i przeprowadzeniu badań oraz udzieleniu odpowiedzi na pytania badawcze, jak i logicznemu wnioskowaniu i uogólnianiu wyników wynikających z badań. Wpływa tym samym na wartość pozyskanej dzięki badaniom wiedzy naukowej.

47