PICT6365

rs

badań, choć w różnym zakresie i na różnych etapach. Można dokonać ichopifc w taki sposób, aby wykorzystać je w innych badaniach.

■MW

I

Ogół owych zasad i reguł związanych z formułowaniem pytań i probk mów badawczych, jak i udzielaniem na nie odpowiedzi, jest normatywny składnikiem metodologii. Jeżeli zatem zespół tych czynności badawczych potraktujemy jako kryteria oceny danej nauki lub jako normy postępowania badawczego, wówczas możemy mówić o metodologii pojmowanej w jpowk normatywny. Tak pojmowana metodologia zajmuje się ogółem reguł i proce-durpostępowania badawczego w znaczeniu postulowanym.

Wykorzystywanie czy posiłkowanie się w badaniach sposobami czy proce-durami badawczymi wykorzystywanymi w innych naukach, np. w socjologa, psychologii, historii, statystyce, itp. sprzyja doskonaleniu warsztatu metodologicznego każdej z tych dyscyplin naukowych / osobna. Umożliwia to także pełniejsze poznanie niektórych specyficznych problemów każdej z tych dyscyplin naukowych z osobna. Ułatwia to komunikację, lepsze zrozumienie niektórych pojęć, twierdzeń czy definicji stosowanych w badaniach naukowych, sprawdzenie i zweryfikowanie własnych definicji i twierdzeń, oraz sprzyja konstruktywnej krytyce. Stanowić to może także podstawę do poznania wyników badań uzyskanych przez badaczy w różnych badaniach naukowych jak i porównanie ich z własnymi wynikami. Takie porównywanie może sprzyjać eliminowaniu nieufności wobec własnych poglądów, teorii czy twierdzeń jak i formułowanych wniosków i uogólnień. Chroni je tak/e przed licznymi, często niezamierzonymi błędami czy nieprawidłowościami przypadkowymi. Dodać należy, iż. niektóre z formułowanych twierdzeń czy teorii szczególnie kontrowersyjnych lub budzących zastrzeżenia mogą dzięki takim zabiegom, zostać poddane procedurze sprawdzającej. Wszystkie te elementy sprzyjają bardziej poprawnym sposobom przeprowadzania badań oraz postępowi naukowemu.

Metodologia dostarcza także podstawy do komunikowania się badaczy i przekazywania informacji w miarę zrozumiałych dla wszystkich. Jest to niezmiernie czynność uwiarygodniania wyników badań własnych i chroniąca je przed niezamierzonymi błędami i pomyłkami. Przekazanie informacji mało komunikatywnych dowodzi, iż badacz nic bardzo wiedział, co chciał wyjaśnić i przekazać innym. Mało komunikatywne i mało zrozumiałe pojęcia zmniejszają wewnętrzną spójność twierdzeń formułowanych przez naukę, co czyni je mało przydatnymi nawet dla badaczy wtajemniczonych w daną problematykę. Dobrze problem komunikowania się dwóch osób. których nie łączy wspólne doświadczenie, zilustrował Anatol Rapoport, za pomocą następującej anegdoty:

„Ślepiec prosi, aby wyjaśniono mu, co oznacza «kolor biały». Komunika-między ślepcem a osobą wyjaśniającą przebiegała następująco:

Biały to jeden z kolorów powiedziano mu. Na przykład, biały jak śnieg. Rozumiem odrzekł ślepiec. To jest zimny i mokry kolor;

Nie. nie musi on być zimny i mokry. Zapomnij o śniegu Papier na przykład. też jest biały;

- Ach, więc on szeleści? - zapytał ślepiec.

Nie musi szeleścić. Przypomina też futro królika albinosa.

A więc miękki, puszysty kolor? dopytywał się ślepiec.

Nie musi być wcale miękki. Porcelana też. jest biała;

Może w takim razie ten kolor jest kruchy? zapytał ślepiec”.

Ów przykład wskazuje na rolę i funkcję metodologii w komunikowaniu się badaczy między sobą. Stosowana metodologia łączy badaczy. W podanym przykładzie, metodologia pomaga „ślepcowi" w „patrzeniu" na dane zjawisko w podobny sposób. Ułatwia komunikowanie się osób. których łączy wspólne postrzeganie i rozumienie tych samych zjawisk czy obiektów.

5.2. Metodologia ogólna i szczegółoiua

Metodologia ogólna informuje o prawidłowościach badawczych, wspólnych dla wszystkich nauk. Jej przedmiotem nic są konkretne metody badawcze stosowane w poszczególnych naukach, np. w historii, biologii, socjologii, prawic. pedagogice, itp.. lecz formułuje wspólne dla wszystkich nauk zasady i reguły postępowania badawczego. Dotyczą one m.in. zasad klasyfikowania i definiowania pojęć, wyjaśniania zasad i procedur doboru prób do badań, pomiaru zjawisk, sposobów wnioskowania dedukcyjnego lub indukcyjnego, jak i uzasadniania teorii i formułowania praw. Każda z wymienionych czynności ntozc być wykonana w sposób bardziej lub mniej metodologicznie poprawny. Metodologia, w tym rozumieniu, jest nauką, która wskazuje na poprawne sposoby postępowania w toku całego procesu postępowania badawczego [S. Nowak 19S5, s. 14].

Metodologia szczegółowa (metodologie szczegółowe) informuje o charakterystycznych dla danej dyscypliny naukowej procedurach i regułach postępowania badawczego. Zaliczyć do nich przede wszystkim należy; czynności związane z planowaniem i organizowaniem badań, formułowaniem adekwatnych do badanego przedmiotu problemów badawczych, stosowanych etapów postępowania badawczego, budową narzędzi badawczych, czynności związanych ze zbieraniem materiałów i informacji, czy ich opracowywaniem. Metodologie szczegółowe są ściśle powiązane z badaniami prowadzonymi w poszczególnych dyscyplinach naukowych.

Znajomość metodologii sprzyja zarówno planowaniu i przeprow adzeniu badań ora/ udzieleniu odpow iedzi na pytania badawcze, jak i logicznemu wnioskowaniu i uogólnianiu wyników wynikających z badań. Wpływa tym samym na w artość pozyskanej dzięki badaniom wiedzy naukowej.

47