polski ubior3

postępującego upadku Rzeczypospolitej i domagając się postępowych, radykalnych reform, z drugiej aprobowało ubiór narodowy lansowany przecież przez sarmacką szlachtę (tabl. X).

Nawet król August II ubierał się niekiedy w staropolski kontusz i żu-pan, składając tym sposobem hołd sarmatyzmowi szlacheckiemu. Także wśród najzamożniejszych i wpływowych dam ujawnia się tendencja noszenia ubiorów' polskich. I tak w spisach inwentarzowych Izabeli Czartoryskiej wymieniane są między innymi ubiory' narodowe. Warto dodać, że propaganda prowadzona na rzecz ubioru narodowego, szczególnie ożywiona w okresie Sejmu Czteroletniego, znajdowała oparcie zwłaszcza w ks. Izabeli Czartoryskiej. Dzięki tej propagandzie w 1788 r. sejm uchwalił przebranie całej armii w narodowy ubiór polski. Marszałek „Sapieha zaraz strój ten przywdział. U księżny generałowej (Izabeli Czartoryskiej) obcięto mu włosy przy dźwięku trąb i kotłów". Wydane zarządzenie o jednolitym umundurowaniu armii spotkało się jednak z falą protestów' i niezadowolenia, których odbiciem były liczne satyry wykazujące wpływy' obce na ubiór polski, na przykład:

Nieciłby cywil ność cala Staropolski ubiór miała,

Ale nic zaś jarskie pasy, Aksamity lub atłasy,

Lecz sukno z krajowej wełny.

Inni satyrycy starali się wykazać brak powiązań między noszonym przez armię ubiorem a jej walecznością, pisząc:

Co maj.} wspólne z sercem polskicm szarawary,

Czyli człek z strojem kiadnie lub zrzuca przywary?

...Czy łokieć więcej sukna robi człeka śmiałym?

Pojaw iająca się krytyka staropolskiego ubioru nie zahamowała jednak prowadzonej w jego imieniu propagandy' polity^rcznej. Sentyment i przywiązanie do tradycyjnego ubioru narodowego wyczuwa się między innymi w dokonanym przez J. Kitowicza w 1788 r. opisie ubiorów, zawartym w Opisie obyczajów za panowania Augusta III. Mimo że autor pamiętnika ostro krytykuje sarmackie przyw^fary ówczesnego

103