64500

. Zapis na sąd polubowny (umowa arbitrażowa)

Polski Kodeks postępowania cywilnego tradycyjnie nazywa umowę o poddanie sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego (umowę o arbitraż) „zapisem na sąd polubowny”

(arL 1161). Zapis na sąd polubowny uznaje się za centralną instytucję sądownictwa polubownego. Właściwość sądu polubownego wywodzi się bowiem z umowy. Poprawne sporządzenie zapisu jest niezbędne do zapewnienia pełnej skuteczności rozstrzygnięciom arbitrażowym, ponieważ w praktyce skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego nierzadko znajduje oparcie w zarzutach dotyczących ważności, skuteczności lub zakresu zapisu (arL 1206 § 1 pkt 1 k.p.c.).

Umowa arbitrażowa może wskazywać stały sąd polubowny jako właściwy do rozstrzygnięcia sporu, np. Sąd Arbitrażowy przy Krajowej Izbie Gospodarczej w Warszawie lub Sąd Arbitrażowy przy Polskiej Konfederacji Pracodawców Piywatnych „Lewiatan” w Warszawie. Stałe sądy polubowne ogłaszają swoje regulaminy, określające szczegółowe zasady prowadzonych przed nimi postępowań. Jeżeli jednak klauzula arbitrażowa nie wskazuje stałego sądu polubownego, arbitraż będzie prowadzony ad hoc, na podstawie przepisów części V k.p.c.

Dopuszczalne jest zawarcie umowy o poddanie pod rozstrzygnięcie sądu polubownego sporu już istniejącego (umowa taka jest nazywana kompromisem), a także zamieszczenie w umowie materialnoprawnej, albo w odrębnej umowie z nią związaną, klauzuli przewidującej, że spory mogące wyniknąć w związku z tą umową będą rozstrzygane przez sąd polubowny (tzw. klauzula arbitrażowa, przez niektóiych autorów nazywana klauzulą kompromisarską).

W praktyce klauzule arbitrażowe są zawierane częściej od kompromisów. Dokonywanie zapisu na sąd polubowny już po zaistnieniu sporu zdarza się raczej sporadycznie, gdyż wówczas na ogół jednej ze stron sporu zależy na odsunięciu w czasie jego rozstrzygnięcia itp.

Klauzula arbitrażowa zachowuje autonomiczny charakter w ramach umowy podstawowej. Do dokonania oceny jest ważności i skuteczności powołany jest w pierwszej kolejności sam sąd arbitrażowy (art. 1180 k.p.c.), którą to zasadę określa się mianem „kompetencji-kompetencji” (Kompetenz- Kompetenz).

Szczególną postacią zapisu na sąd polubowny, przewidzianą w art. 1163 k.p.c., jest odpowiednie postanowienie w umowie lub statucie spółki liandlowej, spółdzielni lub stowarzyszenia. Wykładnia przywołanego przepisu oraz jego stosunek do art. 1157 k.p.c., regulującego zagadnienie tzw. zdatności arbitrażowej, budziły w ostatnich latach w doktrynie wiele wątpliwościf 151.