pz21

człowiek do okresu dojrzałości zwiększa swt| urodzeniową masę ciała około dwudziestokrotnie, a większość ludzi następnie zachowuje tę masę ciała, przy jedynie niewielkich zmianach, przez następne kilkadziesiąt lal życia, spożywając w tym czasie tony pożywienia. W świetle powyższego odpowiedź na postawione wcześniej pytanie musi być pozytywna. Istotnie, człowiek posiada pewien system regulacji bilansu energetycznego i to zarówno po stronie poboru energii, jak i jej wydatkowania, chociaż nie zawsze i nie u wszystkich łudzi system ten działa w pełni niezawodnie.

3.3.1. Kontrola ilości przyjmowanej energii

Głód i sytość to dwa podstawowe odczucia determinujące przyjmowanie pokarmu. Odczucia te kontrolują dwa ośrodki znajdujące się w części mózgu zwanej podwzgórzem, do której docierają sygnały motoryczne, metaboliczne, hormonalne i termiczne (omówione szczegółowo w rozdziale 2.1.1), które współtworzą podwzgórzowy mechanizm regulujący pobieranie pokarmu oraz powstawanie odczucia głodu i sytości. Mechanizmy regulacji ilości spożywanego pożywienia dotyczą zarówno pojedynczego posiłku (odnosząc się do momentu jego rozpoczęcia i zakończenia), jak i dłuższych okresów. Człowiek zasadniczo nie jest zdolny do określenia gęstości energetycznej spożytego pojedynczego posiłku, może on natomiast w dłuższej perspektywie czasowej regulować ilość przyjmowanego pożywienia stosownie do zmian w jego gęstości energetycznej. Dowiodły tego badania prowadzone na niemowlętach, dzieciach i osobach dorosłych. W każdej z tych grup wiekowych obniżenie ilości energii przypadającej na jednostkę masy lub objętości przez „rozcieńczenie” diety włóknem roślinnym i zmniejszenie w niej zawartości tłuszczu (bez zauważalnej zmiany jej walorów organoleptycznych) wywoływało po kilku dniach wyraźny wzrost spożycia, tak że dzienna ilość przyjmowanych kalorii była po tym okresie niemal identyczna, jak w diecie o wyższej gęstości energetycznej. Ponadto, ustrój potrafi w pewnej mierze adaptować się do sytuacji niedoboru pokarmu lub przeżywienia przez adekwatną zmianę swoich wydatków energetycznych, czyli zmianę „drugiej strony” bilansu energetycznego.

3.3.2. Adaptacja do niedożywienia

W warunkach niedożywienia kalorycznego, będącego efektem niedostatecznego zaopatrzenia organizmu w pokarmowe źródła energii (głównie węglowodany i tłuszcze), ulegają obniżeniu trzy komponenty wydatków energetycznych. Po pierwsze, w warunkach niedożywienia niższe jest cieplotwórcze działanie pożywienia, którego wysokość jest skorelowana z wielkością pobrania energii z pokarmem. Przy ograniczeniu spożycia ustrój traci więc

134