94

7.5. ROZWÓJ CZŁOWIEKA (OD POCZĘCIA DO OKRESU NOWORODKOWEGO). HIGIENA UKŁADU ROZRODCZEGO I CIĄŻY

Zaplemnienie następuje w efekcie stosunku płciowego przez wprowadzenie nasienia (sce—. ; dróg rodnych kobiety (intromisja).

Zapłodnienie to połączenie się plemnika z jajem. Prowadzi do powstania zygoty. Zocr:-; w bańce jajowodu. Etapy zapłodnienia:

1.    Plemniki pokonują wieniec promienisty i osłonkę przejrzystą jaja (mechanicznie - ruchy p ko, enzymatycznie - reakcja akrosomalna).

2.    Plemnik, któremu udało się pokonać bariery, układa się na powierzchni błony komórkowej o i zachodzi połączenie się błon komórki jajowej i plemnika.

3.    Główka plemnika dostaje się do cytoplazmy jaja (mitochondria i system włókienek wystęcL : cych w wici degenerują).

4.    Reakcja korowa zabezpiecza komórkę jajową przed wnikaniem innych plemników.

5.    Komórka jajowa kończy drugi podział mejotyczny.

ó. Dochodzi do kariogamii (połączenia się jąder plemnika i komórki jajowej).

Po około 24 godzinach następuje pierwszy podział mitotyczny zygoty (początek bruzdkawania:. Poczęcie - naturalne poczęcie jest wynikiem stosunku płciowego.

Zapłodnienie sztuczne polega na wprowadzeniu plemników do narządów rozrodczych kofcsiy przy użyciu odpowiednich technik medycznych.

Zapłodnienie in vitro polega na pobraniu komórek jajowych z jajnika kobiety, zapłodnien i ci poza organizmem i wprowadzeniu rozwijającego się zarodka do macicy.

	Sterowanie płodnościg - metody regulacji poczęć
Niektóre metody regulacji poczęć mogą służyć antykoncepcji (zapobieganiu ciąży), jak i pociec -
Nazwa metody	Przykład/opis	Wskaźnik Pearlc'
Metody naturalne
Termiczna	Pomiary temperatury ciała. W czasie jajeczkowania i po jajeczkowa-niu temperałura ciała, pod wpływem progesteronu, wzrasta o kilka części stopnia Celsjusza, co umożliwia wyznaczenie dni płodnych.	1-20
Billingsów (owulacji)	Obserwowanie zmian właściwości fizycznych śluzu szyjki macicy w celu wyznaczenia dni płodnych. Właściwości te zależą od poziomu estrogenów, najbardziej sprzyjające zapłodnieniu są tuż przed owulacją.	1-25
Metody sztuczne
Barierowe (mechaniczne)	Prezerwatywy (kondomy), kapturki naszyjkowe, dopochwowe. Zapobiegają połączeniu się komórek rozrodczych.	3,9-13,8 6-18
Chemiczne	Preparaty plemnikobójcze stosowane dopochwowo (pianki, kremy, galaretki, globulki). Upośledzają aktywność plemników lub	2-30
	niszczą je.
Hormonalne	Dwuskładnikowe (DTA) lub jednoskładnikowe (MTG) tabletki antykoncepcyjne zawierające hormony płciowe. Wywołują zmiany w cyklu miesiączkowym (np. zatrzymują owulację).	0,M
Wczesnoporonne	Wkładki domaciczne. Zapobiegają implantacji zarodka.	0,2-^,.
Sterylizacja	Polega na podwiązaniu jajowodów u kobiet lub przecięciu na-sieniowodów u mężczyzn - w Polsce stosuje się ją wyłącznie wówczas, gdy istnieją wskazania medyczne.	* '
'Wskaźnik Pearla - wskaźnik skuteczności metody antykoncepcyjnej. Informuje o odsetku kobiet, w ciążę, stosując daną metodę przez rok (na każde 100 kobiet stosujących tę metodę).
Uwaga: Niektóre metody antykoncepcji mogą mieć wpływ na stan zdrowia kobiety, dlategc sultowanie stosowanej metody z lekarzem ginekologiem.		niezbędni i^e'

Etapy rozwoju prenatalnego (okres rozwoju śródmacicznego)
Faza	Charakterystyka	Czas trwania
Faza jaja płodowego	Zygota przemieszcza się wzdłuż jajowodu w kierunku macicy, ulega licznym podziałom mitotycznym (bruzdkowanie całkowite, prawie równomierne), przechodzi przez fazę moruli, w fazie blastocysty (jaja płodowego) zagnieżdża się (implantacja) w ścianie macicy. Rozpoczyna się gastrulacja, tworzą się trzy listki zarodkowe (ektoderma, endoderma i mezoderma) i błony płodowe.	pierwsze dni od zapłodnienia
roza zarodka	Ustala się symetria ciała i powstają narządy pierwotne (m.in. struna grzbietowa, cewa nerwowa), które następnie zanikają lub przekształcają się w narządy ostateczne.	poczynając od 4 tygodnia do końca 8 tygodnia życia
Faza płodu	Następuje szybki przyrost masy ciota, narządy dojrzewają do podjęcia swoich funkcji. W 12 tygodniu pojawia się meszek płodowy, różnicują się narządy płciowe zewnętrzne. W 19 tygodniu pojawiają się włosy na głowie, bicie serca staje się słyszalne, matka wyczuwa ruchy płodu. W 24 tygodniu otwierają się powieki, pojawiają się brwi i rzęsy. W 40 tygodniu zanika meszek płodowy, płód jest rozwinięty.	od 9 tygodnia do końca ciąży
Ciążę można podzielić również na trzy trymestry: I    trymestr (pierwsze 12 tygodni) - bardzo ważny dla zarodka, ponieważ wykształcają się zawiązki •■/szystkich narządów. II    trymestr - ciąża zaczyna być widoczna, płód osiąga 30 cm długości i waży około 300 g. Jest bardzo ruchliwy. III    trymestr - płód intensywnie rośnie, przygotowując się do samodzielnego życia. Pod koniec 8 miesiąca ciąży rozwój płodu jest już zakończony. Ruchy dziecka słabną. Na dwa tygodnie przed porodem dziecko układa się w pozycji główką w dół. Waży od 3 do 4 kg i ma około 50 cm długości.

Budowa płodu pod koniec ciqży

Okresy w życiu człowieka

• faza płodowa (determinacja Ctc, formowanie mózgu, serca, gonad i licznych cech morfolo-9 cznyctl, fizjologicznych i beha-"cralnych) • okres dojrzewa-' a ctdcwego • okres aktywność płciowej i rozrodczej 9 faza -'.•ncoauzy, andropauzy

Higiena kobiety ciężarnej

regularne i urozmaicone posiłki (odpowiednia ilość białka, mikro- i makroelementów, ograniczenie spożycia soli kuchennej) uzupełnianie zapotrzebowania na witaminy preparatami witaminowymi (tylko po konsultacji z lekarzem), szczególnie zawierającymi witaminy z grupy B (w pierwszych miesiącach ciąży ważne jest przyjmowanie kwasu foliowego, który zapobiega m.in. powstawaniu wad cewy nerwowej u płodu)

unikanie ogólnego przemęczenia, długotrwałej pracy fizycznej; należy również zrezygnować z intensywnych ćwiczeń sportowych około 8-9 godzin snu unikanie silnego stresu przebywanie na świeżym powietrzu, częste spacery noszenie ubioru dostosowanego do sylwetki i pory roku dbanie o ogólną higienę ciała

przygotowanie piersi do karmienia (hartowanie brodawek) • unikanie infekcji, regularna kontrola stanu uzębienia regularne wizyty u ginekologa

unikanie kontaktu z promieniowaniem radioaktywnym, środkami toksycznymi oraz nieopalanie się

ograniczenie spożycia kawy i mocnej herbaty niedopuszczalne jest palenie papierosów, spożywanie alkoholu, przyjmowanie narkotyków

niedopuszczalne jest także przyjmowanie jakichkolwiek leków bez porozumienia z lekarzem