2808184713

WPROWADZENIE DO PSYCHOLOGII - „Psychologia Rozwojowa w zarysie - od niemowlęctwa do dorosłości" - Ann Birch, Tony Malim

6.2.    Rozwój przez całe życie: badanie dorosłości

Jeszcze do niedawna niewielu psychologów rozwojowych zwracało uwagę na proces rozwoju w dorosłości. Po części było to spowodowane tym, że dwaj najwięksi teoretycy rozwoju, Piaget i Freud, nie zajmowali się dorosłością. Okres dorastania był traktowany jako ostatni zasadniczy okres rozwojowy. Jednak ostatnio przeprowadzono wiele badań, których przedmiotem była natura i specyfika dorosłości, a szczególnie starości. W badaniach tych ujmowano dorosłe lata w kategoriach następujących po sobie „faz", związanych zarówno z wiekiem, jak i z rozmaitymi kamieniami milowymi w życiu, czy też z „krytycznymi wydarzeniami życiowymi", takimi jak małżeństwo, wychowanie dzieci, rozwód, utrata pracy, odejście na emeryturę, żałoba i śmierć. Sformułowano bardzo mało teorii rozwoju człowieka dorosłego. Główną teorią, która objęła pełny cykl życia człowieka od narodzin do starości jest teoria Erika Eriksona (1963). Erikson pisał w sposób wyczerpujący nie tylko na temat dzieciństwa czy dorastania, ale również na temat zmian rozwojowych, które zachodzą w okresie dorosłości.

Eriksona teoria rozwoju psychospołecznego

Teoria Eriksona stanowi próbę określenia ram pojęciowych, w które można ująć rozwój na przestrzeni całego życia ludzkiego. Erikson, praktykujący psychoanalityk, był pod silnym wpływem myśli Zygmunta Freuda. Jednak podczas gdy Freud opisywał stadia w rozwoju psychoseksualnym, Erikson zwracał uwagę na społeczne czynniki rozwoju. Opisał on sekwencję stadiów w rozwoju psychospołecznym, którą uważał za uniwersalną i wspólną dla ludzi pochodzących z różnych kultur i społeczeństw.

Erikson traktuje każde stadium jako związane z jakimś kryzysem lub też konfliktem, któremu jednostka musi stawić czoło i który musi rozwiązać. Stopień powodzenia w rozwiązaniu kryzysu określa ogólne samopoczucie jednostki w danym czasie. Osoba, która nie jest w stanie w sposób satysfakcjonujący rozwiązać kryzysu będzie w dalszym ciągu w późniejszych latach przeżywać problemy z nim związane, a w związku z tym jej rozwój będzie ograniczony. Schematycznie teoria Eriksona jest przedstawiona w tabeli 6.1., zawierającej orientacyjne granice wieku poszczególnych stadiów.

Twierdzenie Eriksona, iż osiem stadiów rozwoju psychospołecznego ma charakter uniwersalny i wspólny dla ludzi należących do różnych społeczeństw może wzbudzać pewne wątpliwości. Trafność kryzysów opisanych dla każdego stadium oraz zgoda co do tego, na czym polega ich pomyślne rozwiązanie może w istotnym stopniu zależeć od norm i wartości właściwych danej kulturze. Na przykład, stadium 4: przedsiębiorczość a poczucie niższości może być właściwe tylko takim kulturom jak nasza, które kładą szczególny nacisk na umiejętność rywalizacji oraz nie akceptują dzieci, nie osiągających określonych sprawności w przewidzianym czasie.

Omówienie poglądów Eriksona na temat dorosłości zawarte jest w następnych rozdziałach poświęconych wczesnej, średniej i późnej dorosłości.