Scan194

194 M. Habib

NOWE TEORIE: KU KONCEPCJI ETIOPATOGENICZNEJ

Dane przedstawione powyżej mogąwywoływaerefleksję, że dysleksja jest wciąż jeszcze mak) zbadaną dziedziną, o niejasnym neurobiologi-cznym podłożu. Takie myślenie skłania nawet niektórych do kwestionowania sensu angażowania neurobiologii do dalszego jej poznania. W rzeczywistości, po latach zachwytu nad możliwościami jakie daje podejście neurobiologiczne, pojawiały się coraz donośniejsze głosy, szczególnie we Fpneji, kraju o tradycyjnie silnejkulteze psychoanał* litycznej, skłonne do zaakceptowania dogmatów, jakie inni uważaliby za fantastyczne, a nawet groźne. Prawdziwym niebezpieczeństwem, na jakie jest narażona nauka dotycząca zaburzeń uczepia, jest    % nie dostarczą

ona idealnych rozwiązań terapeutycznych.

W ciągu ostatnich łat pojawiły się jednak badania, które wywarły znaczącywpływ, ponieważ zaproponowały nowe ramy teoretyczne, obejmujące wszystkie występujące deficyty oraz doprowadziły do powstania! wprowadzenia w życienowych programów terapeutycznych. W niniejt szym podrozdziale dokonano przeglądu danych na ten temat.

Zaburzenie przetwarzania czasowego (hipoteza Tailal)

Pierwszym podej ścierni tego typu było podejście zaproponowane przez amerykankę Paulę Tailal i jej współpracowników. Już w latach 70-tych zaobserwowali oni, że dzieci z zaburzeniami nauki mowy miały również problemy z przetwarzaniem pewnych elementarnych informacji słuchowych,; takich jak krótkie dźwięki, lub dźwięki szybko po sobie następujące. Tailal zaproponowała odważną teorię, według której podstawowe zaburzenie u tych dzieci, które leży również u postaw wszystkich innych trudności natury poznawczej czyjęzykowej,dotyczy umiejętności w zakresie przetwarzania krótkich i szybko następujących po sobie informacji. Prace Tailal doczekały się światowego uznania dopiero 20 lat później, po dwukrotnej publikacji w Science, gdzie autorzy potwierdzili, że wprowadzili w życie skuteczną metodę terapeutyczną, bazującą na tej hipotezie, od tej pory nazywaną „teorią zaburzenia przetwarzania czasowego”.

Początkowo, doświadczenie, na którym Tailal oparła swoją hipotezę, było prostym ćwiczeniem oceny kolejności czasowej (Temporal Order

Zaburzenia nabywania zdolności językowych 195

Judgrnerit,TOJ), w któtym-dzieoi słyszały pary dźwięków, a zadanie ich polegało na odtwarzaniu¹ usłyszanej sekwencji za pomocą dwóch przycisków klawiatury;

W zadaniu tym, dzieci z trudnościami mowy osiągały gorsze rezultaty niż dzieci zdrowe (Tailal i Piercy, 1973), szczególnie wtedy, gdy odstęp pomiędzy dwoma dźwiękami był mniejszy od 200 tysięcznych sekundy (podczas gdy inne*dzi©ei rozróżniały dźwięki w przedziale niższym od 5 tysięcznych sekundy). W późniejszymokresie, Tailal (1980) wykazała, że prawidłowość ta dotyczy również osób dysleksją, w tym także osób z łagodnym typem dysłeksji.

Zaburzenie podobnego typu zostało odkryte również przy zamianie dźwięków na sylaby (w tym przypadku ba/da) sugerując# że szybkość przejścia między spółgłoską a samogłoską stwarzała szczególe trudności dzieciom z dysleksją. Być może dlatego, że wytłumaczenie to było zbyt proste, wywołało ostrą krytykę, szczególnie po publikacjach artykułów w Science. Przeciwnicy Tailal twierdzą mianowicie, że zaburzenia tak złożonej funkcji, jaką jest mowa, nie może ograniczyć się tylko do tak podstawowej funkcji, jaką jest słyszenie, i jeszcze bardziej do specyficznego aspektu tej funkcji. To właśnie rafia- (lub supra-) językowy charakter wady powodował, że przez niektóre osoby był on uważany za wątpliwy.

Mody i Studdert-Kennedy przedstawili dwa argumenty przeciwko tej hipotezie: początkowo wykazali oni, że zaburzenie TOJ dotyczące par sylab, zanikau dzieci z dysleksją, j eżeli w miej sce sylab naturalnych użyj e sięnie-słowa, to znaczy syntetycznego odpowiednika sylab; dlanie-słów, osoby z trudnościami w czytaniu nie różnią się znacząco od innych osób (Mody i wsp., 1997). Również, jeśli zamiast ba/da użyje się sa/sha, różnica pomiędzy tymi osobami a osobami z dysleksją zanika. Inne negatywne argumenty zostały przedstawione w pracach angielskich (Bishop i wsp., 1999a,b; dla szczegółowej dyskusji patrz Bailey i Snowling, 2002). Autorzy ci wykazali, że badania zdolności fonolo-gicznej u par bliźniąt z dysleksją lub bez dysłeksji, wykazują istnienie większego podobieństwa pomiędzy bliźniętami jednojajowymi, co potwierdza dziedziczny charakter tej cechy. Natomiast, jeśli bada się wykonanie testu TOJ u tych samych osób, stwierdza się, że osoby z dysleksją wprawdzie osiągają niższe wyniki w TOJ, ale brak jest efektu dziedziczenia,<co oznacza, że nawet jeśli zaburzenie to istnieje, to nie ma