SDC11743

I h st Ki Xi ViNt ?HAftt< U

N muMV1NY I lTA*n^:X U\SFWMt,HI UYNkOWfJ

Atrnie luduom    i umocnimir ich pujrwji. musiała siłą

rtccrs dążyć do zmnif js/enia d«Styę*nośri piat: i pr/cita^nośd siły roboczej. Tc dzialaru* podejmowano i mysią o zapewnieniu stabilności dochodów ciąglttóti produkcji, państwowej konmJi zasobów nanxłęw\\.^Kh oraz o farząd/anui walutą w taki sposób. aby uniknąć drsuhili/uharh wahań poziomu cen.

Kjryrys z Ul 1873-1886 oraz trudna sytuacja rolnictwa w latach siedcnHlne5iąf>vh XIX wieku dodatkowo pogłębiły istniejąca już napięcia. W początkach kryzysu Europa przeżywała okres rozkwitu \wdncgp handlu Nowa R/c&za Niemiecka wymusiła na krancji klauzule ttajwśększego uprzywilejowania, zobowiązała się do zniesienia cła na surówkę żela/a i wprowadziła system waluty złotej. Pod koniec kryzysu Niemo' były otoczone cłami ochronnymi, utworzyły organizację kartelową, ustanowiły ogólny system uhe/piee/eń społecznych i realizowały agresywną politykę kolonialną. ł\ilityka pruska, pionierka wolnego handlu, oczywiście w równie małymi stopniu odpowiadała za przestawienie się na protekcjonizm, jak za wprowadzenie .kolektywizmu". Stany Zjednoczone stosowały jeszcze wyższe da niź Rzesza i bvly równie „kolektywistyczne": intensywnie dotowały budowy linii kolejowej i rozwijały olbrzymie przedsiębiorstwa.

Wszystkie kraje Zachodu podążały podobną drogą, niezależnie od historii i mentalności ich mieszkańców^{1 2}. Wraz z ustanowieniem międzynarodowego systemu waluty* złotej wprowadzono w życie najbardziej ambitny projekt rynkowy w historii, zakładający absolutną nie-zależność rynków od władz państwowych. Światowy handel oznaczał teraz organizowanie żyda na naszej planecie w ramach samoregulującego się rynku, w którego obręb wchodziła praca, ziemia 1 pieniądz. Waluta oparta na zlocie miała być strażniczJcą tego gargantuicznego mechanizmu. Państwa i narody stały się zwykłymi marionetkami w spektaklu pozostającym całkowicie poza ich kontrolą. Chroniły się przez bezrobociem i destabilizacją z pomocą banków centralnych i taryf celnych, wspomaganych regulacjami dotyczącymi migracji. Te rozwiązania miały przeciwdziałać destrukcyjnym skutkom wolnego handlu i stałości walut - ingerowały w funkcjonowanie tych mecha-nizjrtów w takim stopniu, w jakim były w stanie skutecznie osiągać

lt cek' Choć każde z tvch ograniczeń miało ywoteh bmrfWjrnm^ których ponadprzeciętnie wysokie />^ki czy zarobki <vn.nv#łv jj_a porosi a lvvh ohywatch podatek. za/wycza) nin»;.K.ułmo»u hyj_a tego podatku, nie za< same elcmentv protekcjonizmu Na dłuższą metę udało się doprowadzić do ogólnego vjv*dk\j <tu, który ukarał się korzystny dla wszystkich.

Ber względu na to, czy protekcjonizm hvl uzasadniony; czy ^ interwencje obnażyły słabość światowego systemu rynkowego (*|_a importowe jednego kraju hamował)* eksptm drogiego I znmwih go do poszukiwani rynków w regionach, któro nic miały poliryr/nej ochrony. lnąx*rialt/m gospodarczy był przede wszystkim wynika rywalizacji mocarstw, które walczyły o przywilej rozszcrunU swtfan handlu na rynki nieznajdująee się pod kontrolą innych państw Nacisk na eksport wzmacniało wynikające z gorączki produkcji przemysłowej współzawodnictwo w tworzeniu zapasów surowców. IWtwa udzielały wsparcia swoim obywatelom zajmującym się d/błalnnscią gospodarczą w zacofanych regionach świata. Imperializm j na wpół świadome prn*goto\vamn do autarkii - laki był główny kierunek palb tyki mocarstw, które dostrzegały* swoje rosnąc uzależnienie ud cónti bardziej chwiejącego się systemu gospodarki światowej. A mimo to niezbędne było Ścisłe trzymanie się zasady międzynarodowego systemu waluty złotej. len paradoks okazał się jedną z lnstytuqonalnych przyczyn załamania.

Podobna sprzeczność Istniała wewnątrz gumie państwowych, lVv tekcjoni/m pozwalał przekształcać rynki Konkurencyjne w monopolistyczne. Rynki w coraz mniejszym stopniu pozostawały autonomicznymi i automatycznymi mechanizmami pruszającymi konkurujące między sobą atomy. ('oraz. częściej jednostki zastępowane bylv przez związki i spółki, a ludzie i kapitał jednoczyli się w niekonkuntjącc między sobą grupy. Dostosowanie ekonomiczne stawało się cors/ powolniejsze i bani ziej kłopotliwe. Samorogulaeja rvnków spotykała się / coraz większymi trudnościami, koniec końców niedostosowane struktury cen i kosztów prowadziły do przedłużających się kryzysów, a niedostosowane poziomy cen i dochodów stawały się przyczyną na* pięć społecznych. I niezależnie od rynku - pracy, ziemi czy pieniądza - napięcia przekraczały sferę gospodarki i równowagę musiano przywracać, podejmując działania o charakterze politycznym. Niemniej instytucjonalne rozdzielenie sfery politycznej i gospodarczej stanowiło fundament społeczeństwa rynkowego i należało je utrzymywać

259

1

Ci.D.H. Cole okrrtla tata siedemdziesiąte XIX wieku jako okres .zdecydowanie naj* hardziej ożywiony pod względem wprowadzania u5iam»dawstua mejałnegn w całym

2

XIX stuleciu".