skanowanie0020

92

białe ramiona (1) i piękne włosy (2), właśnie ten poeta potrafi mimo to dać nam. o jej piękności pojęcie, przewyższające o wiele wszystko, co sztuka zdoła pod tym względem zdziałać. Przypomnijmy sobie ten fragment, gdy Helena wkracza na zebranie rady starszych ludu trojańskiego. Czcigodni starcy patrzą na nią i jeden mówi do drugiego (3):

Ou vś;j.ea!,ę_t Tpwaę y.od Eiijty/jiitSaę ³ Ay,^K'⁰''^,ę

Totf₍8⁵    ttoX6'j ^póvov GiXysa Tri.crysiA'.

Atvoię dt)«vaT/]aL ■&£?;<; się ćŁira eoi>:ev.

Co może dać bardziej żywe pojęcie o piękności niż fakt, że zgrzybiali starcy uważają ją za godną przyczynę wojny, która kosztuje tak wiele krwi i tak wiele łez?

Rzecz, której Homer nie mógł nam pokazać opisując części składające się na nią, pozwala nam poznać po sile jej oddziaływania. Malujcie nam, poeci, upodobanie, skłonność, miłość, zachwyt, która wzbudza piękność, a odmalujecie samą piękność. Któż .mógłby wyobrazić sobie brzydkim przedmiot miłości Sa-fony, na widok którego — jak przyznaje — traci zmysły i rozum? Komuż nie wyda się, że wadzi najpiękniejszą i najdoskonalszą postać, skoro sympatyzuje z uczuciem, jakie tylko taka postać może wzbudzić? Nie dlatego, iż Owidiusz ukazuje nam część za częścią piękne ciało swojej Iłesbii⁹⁸,

«Quos humeros, ąuales vidi tetigiąue lacertosl Forma papillarum quam fuit apta premii Quam castigato planus sub pectore ventsr\

Quantum et quale latusl quam juvenile femurl» (4)

ale dlatego, że czyni to w rozkosznym upojeniu, tęsknotę za którym tak łatwo w nas wzbudzić; dlatego to w^rydaje się nam, że napawamy się widokiem, którym on się napawał.

Inna droga, na której poezja także doścignąć może sztukę plastyczną w przedstawieniu piękna fizycznego, polega na tym, że piękność zostaje zmieniona we wdzięk. Wdzięk jest pięknością w ruchu i dlatego właśnie mniej jest dogodny dla malarza niż dla poety. Malarz może tylko sprawić, że domyślamy się ruchu, w rzeczywistości postaci jego są nieruchome. Skutkiem tego wdzięk przeradza się u niego w grymas. Ale w poezji tym, czym jest: pięknem tranzytorycznym, które oglądać pmg niemy wielokrotnie. Zjawia się ono i odchodzi; ponieważ zaś ruch zapamiętujemy łatwiej i żywiej niż same formy czy kolory, więc wdzięk musi w tym samym stopniu silniej na nas działać niż piękność. Wszystko, co jeszcze nam się podoba i co nas wzrusza w wizerunku Alciny, to wdzięk. Wrażenie, które sprawiają jej oczy, nie pochodzi stąd, że są czarne i ogniste, ale stąd, że:

«Pietosi d riguardare, d mover parchi»,

spoglądają wokół wdzięcznie i obracają się powoli, że wokół nich krąży Amor i poprzez nie ciska wszystkie strzały z kołczana. Usta jej zachwycają nie dlatego, iż pokryte szczególnym cynobrem kryją dwa rzędy wspaniałych pereł, ale dlatego że składają się w miły uśmiech, otwierający już sam przez się raj na ziemi, dlatego że padają z nich przyjazne słowa, rozbrajające każde zatwardziałe serce. Piersi jej oczarowują nas nie dlatego, że mleko, kość słoniowa i jabłka dają nam wyobrażenie o ich białości i ślicznym kształcie, ale raczej dlatego, że widzimy, jak się łagodnie wznoszą i opadają niby fale przy samym brzegu morza, gdy igrający Zefir muska wodę:

«Duc porne accrbc, u pur d’avorio fatte,

Vengono e van. comc onda at primo mar go,

Quando piacevole aura il mar combaUc.» (ii).

Jestem pewien, że tylko takie określenia wdzięku, zgromadzone w jednej lub dwóch stancach, mogłyby zdziałać więcej niż owe pięć, w których rozproszył je Ariost przeplatając, zbyt uczenie dla naszego wyczucia, obojętnymi określeniami pięknej formy.

Nawet Anakreont wolał wpaść w pozorną naiwność, żądając od malarza rzeczy niewykonalnej, niż nie ożywić wdziękiem obrazu swej dziewczyny:

Tpucpspou 8’ Scco Y^£'^;do\>,

He pl    -rp co

XipLTsę JiŚTTOWTO 7racca (G).