skroty100001

I dz lub l.dz. - liczba dziennika (obie postaci w tym samym Słowniku ortograficznym Szymczaka); w NSO oboczność: l.dz. a. Idz.

k.k. lub kk - kodeks kamy (obie postaci akceptuje się w Słowniku Szymczaka oraz w NSO, ale Jodłowski i Taszycki podają tylko k.k., z kolei w wypadku k.p.a. oba słowniki są zgodne);

pw. lub p.w. - patrz wyżej, pod wezwaniem (zgodnie z ogólną regułą jednak: pw.);

p.m. lub P.M. = post mortem <lac.) po śmierci.

Przypomnijmy jeszcze, że kropka skrótu użytego na końcu zdania jest kropką kończącą wypowiedzenie. Zwykle są to skróty: Ud., itp., etc. Starajmy się więc nie umieszczać na końcu wypowiedzenia skrótu pisanego bez kropki, ponieważ kropka kończąca zdanie wprowadza wtedy czytelnika w błąd. Może on bowiem uznać, że dany skrót pisze się z kropką.

Płaci pani 1000 zL Do pokoju wszedł oficer - pik.

Tymczasem - jak już wiemy - po skrótach zł, płk nie stawia się kropki. Jednakże w słownikach (także w tym) trudno tego uniknąć.

Pisownia skrótowców polskich

Pisownia skrótowców zależy od ich typu oraz częściowo także od ich pochodzenia (rodzime; obce przyswojone; obce przytaczane jak gdyby na zasadzie cytatu, których pisownię omówiliśmy razem ze skrótami). Najważniejsze przepisy można sformułować w następujących punktach (część uwag na ten temat znajdzie Czytelnik również w omówieniu odmiany skrótowców):

1.    Skrótowce literowe i głoskowe piszemy w całości wielkimi literami, przy czym w skrótowcach rodzimych i obcyćłi przyswojonych nie stawiamy kropek, np. URM, FSO. MSZ, UW, MON. GOPR, PAN, PAP, USA (choć ang. U.S.A.), PS (łac. P.S.).

2.    W innych rodzajach skrótowców (grupowych, mieszanych, nietypowych) piszemy bądź jedynie pierwszą literę wielką, np. Pafawag, Desa. Arged, Pewex. Hortex, Pagart, Inwestbank, bądź wszystkie litery wielkie, np. TORKAT, TORWAR, GASPOL, SOFTBANK. Niekiedy spotyka się pisownię oboczną, np. Pagart, Paged, Cezas (tak w Słowniku ortograficznym języka polskiego), obok PAGART, PAGED, CEZAS (tak obocznie w Słowniku poprawnej polszczyzny), ĆPLiA a. Cepelia; obok TORKAT, TORWAR także Torkat, Torwar. W tym słowniku oraz w NSO akceptuje się pisownię oboczną.

3.    Skrótowce występujące w znaczeniu nazwy pospolitej, a nie jednostkowej, piszemy w całości małymi literami, np. żelbet (żelazo-beton), baon (batalion), sanepid (sanitarno-epidemiologiczny), cekaem (ciężki karabin maszynowy).

4.    We wszystkich rodzajach skrótowców piszemy małymi literami przyimki i spójniki oraz ewentualnie inne głoski wewnątrzwyrazowe, np. CPLtA. SPATiF. ZBoWiD, SGPiS, GKKFiT, MKOI³⁰, PZMot*⁰. SdRP, RdR. MWGzZ.

5.    W skrótowcu może być pominięty przyimek; pomijamy zaś zawsze przecinek lub łącznik, występujące w pełnej nazwie, np. BBWR (Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem), TOZ (Towarzystwo Opieki nad Zwierzętami), MNSWCT (dawne Ministerstwo Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki), NURT (Nauczycielski Uniwersytet Radiowo-Telewizyjny), PTTK (Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze).

6.    Z dwuznaków literowych rz, sz, cz, dz oraz z trójznaku dzi oznaczających jedną głoskę zapisujemy w skrótowcu tylko pierwszą literę, np. RP (Rzeczpospolita Polska). WSP (Wyższa Szkoła Pedagogiczna), PCK (Polski Czerwony Krzyż), MDM (Marszałkowska Dzielnica Mieszkaniowa). Wyjątkiem są: skróty DzUPRL ew. krócej DzU (Dziennik Ustaw Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej}, obecnie DzURP oraz DSzW (Dzielnicowy Sztab Wojskowy) i WSzW (Wojewódzki Sztab Wojskowy) — dla odróżnienia od WSW (Wojskowa Służba Wewnętrzna).

7.    Natomiast zawsze piszemy w całości dwuznak c/i - użyty w skrótowcu ma duże C i małe h. Tłumaczy się to tym, że litera c oznacza w skrótowcu dwie inne głoski: c oraz cz. Przykładowo: ZChN (Zjednoczenie Chrzęścijańsko-Narodowe), ChRL (Chińska Republika Ludowa}, BCh (Bataliony Chłopskie). Taki dwuznak cfc czytamy w skrótowcach jako cha, a więc np. zet-cha-en, cha-er-el. W skrótowcu typu PCH (Państwowa Centrala Handlowa) każdą z liter Ci W czytamy osobno (pe-ce-/ia), ponieważ mamy tu do czynienia nie z dwuznakiem ch, lecz z połączeniem nazw dwóch liter należących do dwóch różnych wyrazów. Zawsze wielkie H piszemy oczywiście w takich skrótowcach, w których dany wyraz nazwy ma taką właśnie ortografię, np. BH {be-ha. Bank Handlowy), ZHP (zet-ha-pe, Związek Harcerstwa Polskiego), PIH {pih_t Państwowa Inspekcja Handlowa).

Wyrazy utworzone od skrótowców

Od skrótowców możemy tworzyć nowe wyrazy. Współcześnie są to głównie rzeczowniki osobowe i przymiotniki (najczęściej występują tu przyrostki -owiec. -owskt"). Słowa utworzone od skrótowców zapisujemy dwojako:

1. Tak jak wszystkie inne wyrazy, np. AK - akowiec, akowski, ONZ - oenzetowiec, oenzetowski, PPS - pepeesowiec, pepeesowski, PSL — peeselowiec, peeselowski, ORMO - ormowiec, WOP - wopista: PAN, GUS, PAP, NOT - panowski, gusowski, papowski, notowski; rkm, ckm.

W tego typu skrótowcach nie stawia się kropki po końcowe? malej Eterze oznaczającej spółgłoskę.

25