skroty60001

7. Skrótowce złożeniowe składają się z części wyrazu określającego i całego wyrazu określanego, np. Inwestbank (Bank Inwestycyjny), Rolbank (Bank Rolny). Skrótowce tego typu zostały przejęte z języka rosyjskiego lub powstają pod wpływem tego języka (współcześnie także angielskiego); wywołują one najwięcej zastrzeżeń poprawnościowych.

Obecnie wyodrębnia się najczęściej cztery pierwsze klasy. Grupują one zdecydowaną większość wszystkich skrótowców; są omawiane także w szkole.

Klasyfikacja skrótowców jest ważna ze względów teoretycznych, mniej istotna zaś w opisach normatywnych polszczyzny. Jest rzeczą charakterystyczną, że brak takiej klasyfikacji w Nowym słowniku ortograficznym PWN, w części pt. „Pisownia skrótów i skrótowców”.. Jedynie w omówieniu użycia wielkich i małych liter posługuje się Edward Polański terminami: skrótowce literowe, głoskowe, grupowe, mieszane, nietypowe.

Warto jednak przypomnieć podział J. Puzyniny, dokonany „z punktu widzenia przedmiotu dezintegracji (inaczej: elementów pozostających w skrócie po dezintegracji)’’²⁸:

1.    Skrótowce

1.1.    Literowce, np. ONZ 'Organizacja Narodów Zjednoczonych';

1.2.    Gloskowce, np. GOT 'Górska Odznaka Turystyczna’;

1.3.    Grupowce;

1.3.1.    naglosowe;

1.3.1.1.    jednoczlonowe, np. zoo, sam;

1.3.1.2.    wieloczłonowe, np. Cefarm, Koopexim\

1.3.2.    naglosowo-wygłosowe, np. baon, 'batalion', dyon ‘dywizjon’ (typ nieproduktywny);

1.4.    Typy mieszane;

1.4.1.    literowo-gloskowy, np. Cepelia ‘Centrala Przemysłu Ludowego i Artystycznego’;

1.4.2.    gloskowo-grupowy, np. GIMeT (■ Gimet) ‘Główny Instytut Metalurgii’;

1.4.3.    literowo-grupowy, np. PKOl (- Pekaol) ‘Polski Komitet Olimpijski’;

1.4.4.    literowo-głoskowo-grupowy, np. Arged ‘artykuły gospodarstwa domowego’ (Przedsiębiorstwo Hurtu Artykułów Gospodarstwa Domowego „Arged");

2.    Złożenia dezintegralne

2.1.    z jednym pełnym, a z jednym uciętym tematem wyrazowym;

2.1.1.    element pozostały po ucięciu jest (synchronicznie) morfemem, np. Budomontaż (Warszawskie Przedsiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego), Centrozłom (Centrala Gospodarki Złomem);

2.2. z jednym członem stanowiącym skrótowiec wieloczłonowy, drugim stanowiącym pełny temat wyrazowy, por. ETOProjekt (Ośrodek Zastosowania Elektronicznej Techniki Obliczeniowej);

²⁴ J. Puzynina, op. dl.. «. 86-87.

2.3.    z jednym członem uciętym, jednym obcym związanym, np. Agroma (Centrala Handlowa Sprzętu Rolniczego);

2.4.    z dwoma członami uciętymi, połączonymi interfiksem -o-, np. Centromor (Centrala Morska Importowo-Eksportowa), Centrowa (Warszawskie Przedsiębiorstwo Zaopatrzenia Weterynaryjno-Zootechnicznego).

Pisownia skrótów rodzimych (typu: ob., dr, cdn., c.o.) ' oraz niektórych obcych²*

1. Stawia się kropkę po skrócie, który jest początkową literą lub który stanowią początkowe litery skróconego wyrazu (wyjątki: jedno- ' stki miar i wag. rodzime jednostki monetarne, pewne inne skróty).

a. <	- albo	tow. -	towarzysz
P• ^1	■ pan	prof -	profesor
ob.	- obywatel	hon. -	honorowy
hr.	- hrabia	mieś. ■	■ miesiąc
bt	- błogosławiony	przyp.	- przypis

2. Stawia się kropkę na końcu skrótu polskiej nazwy wielowyrazo-wej, jeżeli wyraz drugi (albo i następne) rozpoczyna się od spółgłoski (są jednak wyjątki).-

(Cd. - i tak dalej Jw. - jak wyżej Im. - liczba mnoga np. - na przykład jn. = jak niżej

cdn. - ciąg dalszy nastąpi bm. - bieżącego miesiąca ds. - do spraw tzw. - tak zwany u/w. - wyżej wymieniony

btp. - błogosławionej pamięci (przy wyznaniu mojżeszowym)

Zwyczajowo.nie stawia się jednak kropki po skrótach .wojskowych* typu: ckm (dężki karabin maszynowy), rkm (ręczny karabin maszynowy), pm (pistolet maszynowy).

3. Jeżeli w nazwie wielowyrazowej drugi wyraz (ew. jeden z następnych) rozpoczyna się od samogłoski, to jej skrót ma kropkę po skrócie każdego słowa.

m.in. ■ między innymi n.e. ^m naszej (nowej) ery b.u. - bez uwag    c.o. ^m centralne ogrzewanie

L ot - liczba atomowa p.o. ^m pełniący obowiązki

4. W ten sam sposób piszemy skróty nazw wielowyrazowych obcego pochodzenia.

^a Opieram sic w głównie na zasadach sformułowanych w dużych słownikach ortograficznych PWN. Por. iet J. Podracta. Stewntk interpunkcyjny języka polskiego, PWN, Warszawa 1998.

19