Socjologia Kosi�skiego (17)

dziesiątych socjologów uciął również kształcić Uniwersytet Śląski w Katowicach,

Oprócz uciclni prowadzących kierunkowe studia socjologiczne, inne szkoły wyższe także mają poważny potencjał kadrSwy i liczące się w kraju instytucje socjologiczne. Prowadzą ono główni* dydaktykę z socjologii ogólnej i wybranych działów socjologii szczegółowej: socjologii pracy, przemysłu, wsi i rolnictwa, prawo, medycyny, kultury, rodziny, wychowania itp. oraz odpowiednio ukierunkowane badania, przeważnie powiązane z profilem uczelni i jej specjalnościami. W uczelniach o profilu zawodowym. między innymi w akademiach medycznych (głównie na wydziałach pielęgniarskich), odpowiednio wybrany dział socjologii szczegółowej stanowi przedmiot wzbogacający kształcenie kierunkowe [66].

Jak juz wspomniano, we wczesnych latach powojennych, mimo sporych strat kadrowych, socjologia rozwijała się dynamicznie. Niezależnie od rozszerzania dydaktyki uniwersyteckiej podejmowano badania terenowe- Obejmowano nimi przew ażnie mieszkańców Ziem Odzyskanych, którzy — jak wiadomo — przechodzili wówczas etap przystosowywania się do nowych warunków. Problematykę tę na szerszą skalę realizowały zespoły badawcze pod kierunkiem Stefana Nowakowskiego i Stanisława Ossowskiego. Badania te miały nie tylko wzbogacić wiedzę, ale i stanowić podstawę do opracowania socjologicznej diagnozy procesów adap-tacyjno-integracyjnych, zachodzących w społecznościach mieszkańców zasiedlanych ziem zachodnich i północnych.

Optymistycznie zapowiadający się rozwój powojennej socjologu przerwano na przełomie 1949/50 r. W okresie kultu jednostki uznano ją za naukę burżuazyjną i zbędną w nowych warunkach ustrojowo-politycznych. De facto socjologia uległa likwidacji, podobnie jak etnografia, psychologia i niektóre inne nauki humanistyczne, również uznane za burżuazyjne i zagrażające nowemu ustrojowi. Socjologię jako kierunek studiów i naukę wraz z odpowiednimi instytucjami reaktywowano po roku 1956 w wyniku zmian popaździernikowych. Od tego okresu zaczęła się istna moda na socjologię i jej szybki rozwój, w dużym stopniu oparty na intensywnych kontaktach naukowych z zachodnioeuropejskimi i amerykańskimi ośrodkami socjologicznymi. W drugiej połowie lat sześćdziesiątych socjologowie polscy nasilili współpracę z młodą, prężną socjologią radziecką i niektórych krajów socjalistycznych.

Pod koniec lat siedemdziesiątych niektórzy socjologowie i inni badacze rzeczywistości społecznej w oficjalnych i nieoficjalnych opracowaniach coraz wymowniej wskazywali źródła i prawdopodobne konsekwencje kryzysu grożącego naszemu krajowi. Te krytyczne ustalenia diagnostyczno--prognostyczne nie wywołały właściwej reakcji ówczesnych ośrodków decyzyjnych, co dobitnie podkreślano na Szóstym Ogólnopolskim Zjeździe Socjologicznym, który się odbył we wrześniu 1981 r. w Łodzi.

Na Zjeździć tym, bardziej niż na poprzednich, eksponowano rolę społeczną socjologa i funkcje socjologii, zwłaszcza praktyczno-aplikacyjne. Socjologowie najczęściej pełnią rolę badaczy, ekspertów, doradców, wykładowców i nauczycieli, dziennikarzy, pracoumików socjalnych, urzędników, pracowników aparatu partyjnego i rozmaitych organizacji, wychowawców itp. „Społeczna rola socjologa powinna polegać na diagnozie sytuacji, dostarczaniu ekspertyz i przesłanek decyzji przez pokazywanie społecznych konsekwencji alternatywnych wyborów. Socjolog powinien być także popularyzatorem wiedzy o społecznych prawidłowościach, powinien — jak to określił P. Sztompka — pomóc społeczeństwu zrozumieć (samo) siebie" [158, s. 300]. Rola socjologa, bez względu na charakter zatrudniającej go instytucji, jest bardziej skomplikowana i odpowiedzialna niż wiele innych ról zawodowych, które pełnią różni humaniści.

Polskie środowisko socjologiczne na początku 1985 r. liczyło około 2500 osób, zatrudnionych w kluczowych zakładach przemysłowych, uczelniach i instytutach naukowo-badawczych, środkach masowego komunikowania, administracji państwowej i aparacie rozmaitych organizacji Wykształcenie socjologiczne ułatwia kierowanie zespołami ludzkimi Dlatego w systemie kształcenia akademickiego niektórych kierunków socjologia, i to nie tylko ogólna, od dawna stanowi obligatoryjny przedmiot, a niekiedy prowadzone są również seminaria magisterskie o socjologicznym profilu. Wiedza socjologiczna jest niezbędna absolwentom tych wszystkich kierunków studiów wyższych, po których ukończeniu często obejmują stanowiska kierownicze i inne szczególnie ważne w życiu społecznym i gospodarczym kraju.

O profesjonalnych rolach socjologów i kierunkach rozwoju polskiej socjologii oraz jej naukowej pozycji, oprócz ogólnopolskich czy światowych zjazdów i konferencji, najlepiej świadczy poziom publikacji i czasopism socjologicznych. Obecnie nadal ukazują się oba czasopisma z lat międzywojennych, tj. „Przegląd Socjologiczny" i „Roczniki Socjologii Wsi". Najbardziej reprezentatywnym czasopismem dla polskiego środowiska socjologicznego są „Studia Socjologiczne” (kwartalnik Instytutu Filozofii i Socjologii PAN). Ponadto w języku angielskim wydawany jest „Polish Socialogical Bulletin” i wiele periodyków uczelnianych, a wśród nich poznański „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” — kwartalnik wychodzący także w latach międzywojennych. Prace socjologów zamieszcza „Kultura i Społeczeństwo", „Opinie i Przekazy", „Wieś i Rolnictwo", „Wieś Współczesna", „Zdrowie Publiczne” i inne czasopisma, również uczelniane.

Większość tych czasopism wychodzi w Warszawie, która jest największym ośrodkiem socjologicznym w kraju. Funkcjonuje w niej najwięcej najbardziej znaczących instytucji socjologicznych oraz ponad połowa ogólnej liczby polskich socjologów, w tym wysoki odsetek samodzielnych pracowników nauki. W ośrodku tym wydaje się też najwięcej publikacji

45