stronyP 51

Basen Moi/,a Bałtyckiego można podzielić na trzy główne baseny: Południowy (Horiiholmski), Środkowy ((lotlandzki), Północny (Botnicki).

Basen Południowy rozciąga się od cieśniny Sund do wysokości Rozewia i jest ułożony równoleżnikowo. Podlega on największym wpływom oceanicznym.

Basen Środkowy jest największy i rozciąga się południkowo od Wysp Alandzkich do Zatoki Gdańskiej. Należy do niego największa wyspa Bałtyku - Gotlandia. W basenie tym, w okolicach Sztokholmu, znajduje się najgłębszy punkt całego morza, tak zwana głębia Landsort, licząca 45.9.jn. We wschodniej części Basenu, pomiędzy Gotlandią a brzegiem łotewskim, położona jest rozległa Głębia Gotlandzka. W Basenie Środkowym liczne są zatoki, największe z nich to Gdańska, Ryska, Fińska.

Basen Północny obejmuje wody Zatoki Botnickiej. Na południu jego granicę stanowią Wyspy Alandzkie. Jest to najdalej oddalony od oceanu basen Bałtyku. Jego wody są tak wysłodzone, że można je porównać w niektórych miejscach z wodami jeziornymi.

Ruchy wody

I la .mi Południowy i imion środkowy Halon Północny

przeważający kierunek wód

< o i 1'iątly winI It.illyki

Wody Morza Bałtyckiego, jak innych akwenów, podlegają różnorod-"< '' "liczne nym ruchom (ryc. 6.2). Wlewy wód oceanicznych przez cieśniny duńskie przemieszczają się w przydennych warstwach. Jest to związane z ich silnym zasoleniem i w związku z tym - większą gęstością. Wlewy oceaniczne najczęściej występują wiosną i jesienią, w czasie silnych sztormów. Z Bałtyku wody wypływają w przypowierzchniowych warstwach. Ponieważ cieśniny są stosunkowo płytkie, następuje w nich silne mieszanie się przeciwstawnych prądów. Powoduje to utrudnienia żeglugi w cieśninach.

Falowanie na tak małym akwenie jest ograniczone. Wysokość fal dochodzi maksymalnie do 4,3 m, a ich długość waha się od 10 do 75 m. Fale te jednak często się krzyżują, co w połączeniu z ich małą długością czyni żeglugę po Bałtyku trudną.

Pływy na Morzu Bałtyckim istnieją, ale są niewielkie, dochodzą zaledwie do kilku centymetrów. Sprawia to, że są prawił- niezauważalne.

Wlewy wód oceanicznych od strony

cie-.urn diiii .kuli oraz przeważające wia 11 \ li In ulille powodują pow -I .I'- mi'

przybrzeżnych prądów, które 11 .ui .| >« u tii|.i m.ileiial denny. W taki sposób zostały zamknięte mierzejami dawne zatoki, tworząc jeziora przybrzeżne (np. Łebsko). Dzięki temu powstały i rozwijają się Mierzeja Helska i Wiślana. Materiał je budujący pochodzi z piaszczystej płycizny Ławicy Słupskiej.

Bilans wód i zasolenie

Jako morze śródlądowe Bałtyk otrzymuje duże ilości słodkich wód Bałtyk morzom rzecznych. Wymiana wód z oceanem jest ograniczona, jednak to ona de- śródlądowym cyduje o rozwoju morskich form życia. Zc względu na położenie w umiarkowanej strefie klimatycznej opady i parowanie są ograniczone.

Roczny bilans wód Bałtyku przedstawia tabela 6.1.

Przychód			Rozchód
	w km³	w %		w km³	w%
wlewy wód słonych	472	42	wypływy przez cieśniny	944	85
dopływ wód rzecznych	472	42	parowanie	172	15
opady	172	16
razem	1116	100	razem	1116	100

Tab. 6.1. Roczny bilans wód Bałtyku (źródło: W. Stankowski, Rozwój środowiska fizyczno-geograficznecji.> /'<«/-.A i, Warszawa 1978)

Ze względu na ograniczoną wymianę wód z oceanem i znaczną dostawę wód rzecznych Morze Bałtyckie ma bardzo niskie zasolenie. Przyjmuje się, że przeciętne zasolenie Bałtyku wynosi l%o (w oceanach - 35%o). Istnieją jednak spore różnice: od 30%c w Cieśninie Skagerrak do 6-8%o na polskim wybrzeżu. Najmniejsze zasolenie cechuje Zatokę Botnicką: w czasie wiosennych roztopów spada ono do około 1-2%c, czyli jest porównywalne z wodami jeziora Łebsko. W układzie pionowym zaznacza się wyraźna tendencja do występowania bardziej zasolonych wód przy dnie.

Świat ożywiony

Ryc. 6.3. Porównanie' ro/miuiów przedstawićMl ln|i> samego gatunku: sercówki zyjąn'| w Moizii śiód ziemnym omz Moi/m It.iliyi kun (po |n.iwe|)

Niewielkie zasolenie wód Morza Bałtyckiego i związana z tym ograniczona dostępność substancji mineralnych powodują karlenie reprezentantów niektórych gatunków w stosunku do ich rozmiarów w innych akwenach (ryc. 6.3). Niskie zasolenie stanowi również ograniczenie dla większości organizmów typowo morskich, natomiast istnienie zasolenia jest barierą dla większości organizmów słodkowodnych. W Morzu Bałtyckim żyją zarówno i* dni , jat i drugie, a także nieliczne gatunki ivpn'vi> • Innawowodne, jednak liczba galunl -- ......mikowo niewielka, na

pr/yk lud d " ¹ " d i "i nu inniejs/.a niż