zakażenia11

spoi nabytego niedoboru odporności (AIDS — acęmred imwunedefi-ciency syadninc). Jedni) z najistotniejszych cccii genomu lego wirusa jest znaczne zróżnicowanie między izoliilumi wirusa oirzymanymi od jednej osoby w różnych okresach zakażenia.

HIV przenoszony jest głównie: drogi) płciową (kontakty homo-i heteroseksualne), drogą krwiopochodną (zakażone preparaty krwiopochodne. strzykawki lub igły) i drogą przczlożyskową, a takie w trakcie karmienia piersią. Zakażenie może nastąpić, gdy dochodzi do bezpośredniego kontaktu materiału zakaźnego (krew, wydzielina żeńskich i męskich narządów płciowych, nasienie, ślina, łzy. mocz) z błonami śluzowymi lub uszkodzoną skórą. Źródłem zakażenia może być zarówno zdrowy nosiciel, jak i człowiek wykazujący objawy chorobowe.

Integracja genomu wirusowego z materiałem genetycznym gospodarza uniemożliwia jego eliminację. Po wniknięciu do organizmu wirus atakuje przede wszystkim limfocyty pomocnicze CD4+. Zakażeniu ulegąją także makrofagi odgrywające rolę w przenoszeniu HIV w organizmie. U człowieka następuje wówczas gwałtowny rozsiew wirusa do węzłów chłonnych. Po względnie krótkim okresie inkubacji następuje pierwsza faza zakażenia. W większości przypadków nie towarzyszą jej objawy chorobowe lub są one niespecyficzne. Po upływie kilku tygodni pojawiają się przeciwciała, a po dłuższym okresie (nawet kilku lat) obserwuje się objawy wstępne określane jako ARS (AlDS-retacd syndrome). Z upływem czasu postępująca destrukcja układu odpornościowego uniemożliwia dalszą kontrolę replikacji wirusa.

Rozwój zakażeń oportunistycznych o różnej etiologii uzupełnia obraz kliniczny i stanowi bezpośrednie zagrożenie życia. Między zakażeniem HłV a rozwojem pełnoobjawowego AIDS mija od kilkunastu miesięcy do kilku lal.

Rosnąca liczba kobiet zakażonych HIV zwiększa ryzyko zakażeń wertykalnych. Odmatczyna transmisja HIV do płodu, która może mieć miejsce zarówno przed porodem, w czasie porodu, jak i po porodzie, zależy od wielu czynników. Chociaż wiadomo, że wysoki poziom wiiemii matczynej zwiększa prawdopodobieństwo zakażenia wewnątrzmacicznego. do transmisji doplodowej wirusa może dojść także przy niskim poziomie wiremii. Wśród czynników położniczych. które wiąże się ze zwiększonym ryzykiem zakażenia płodu, wymienia się: przedłużone odpływanie płynu owodniowego, poród drogami i siłami natury, zapalenie błon płodowych, stosowanie inwazyjnych procedur podczas porodu oraz współistnienie zakażenia z innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową. Badania potwierdzają. że do zakażenia płodu dochodzi najczęściej w III trymestrze ciąży i w okresie okołoporodowym. Chociaż częstość transmisji wirusa w okresie poporodowym (podczas karmienia piersią) jest trudna do

oszacowania, wiadomo. że wiąże się ona z wysokim ryzykiem zakażenia noworodka.

U kobiet ciężarnych zakażonych HIV obserwuje się zwiększony odsetek porodów przedwczesnych, u płodów natomiast ograniczenie wzrostu wewnątrzmacicznego. Po porodzie u zakażonych prenatalnie noworodków nie stwierdza się objawów klinicznych.

Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej (Krajowe Biuro Koordynacyjne ds. Zapobiegania AIDS) opracowało w 1997 roku zalecenia dla pracowników medycznych dotyczące postępowania zapobiegawczego i diagnostycznego w przypadku zakażenia HIV i zachorowania na AIDS. Obejmują one zasady okołoporodowej opieki medycznej nad ciężarną zakażoną HIV.

W zalecanym postępowaniu położniczym zwraca się uwagę na to, że ciężarne zakażone HIV lub chore na AIDS powinny pozostawać pod wspólną opieką położnika i lekarza mającego doświadczenie w postępowaniu z pacjentkami zakażonymi HIV (specjalista chorób zakaźnych, dermatolog-wenerolog).

Pierwsza wizyta u kobiety w ciąży musi uwzględniać poradnictwo i dane na temat zakażenia HIV, z uwzględnieniem ryzyka transmisji wertykalnej (tj. do płodu), a ciężarna powinna być poinformowana, że:

•    dotychczas nie ma dowodów potwierdzających wpływ ciąży i porodu na progresję zakażenia HIV i AIDS u matki;

•    nie obserwuje się ubocznych skutków u dzieci urodzonych przez matki zakażone HIV (wady rozwojowe, straty ciąż), ale istnieje ryzyko doplodowej transmisji HIV.

Podkreśla się. że decyzje kobiet zakażonych HIV lub chorych na AIDS dotyczące kontynuacji ciąży powinny być respektowane. Spośród rutynowych badań laboratoryjnych w okresie ciąży zaleca się określenie liczby komórek CD4 i(lub) liczby kopii RNA HIV w I ml, a także wykonanie testów przesiewowych w kierunku innych chorób przenoszonych drogą płciową (STD), w tym CMV, HBV i HCV. Należy wykonać również badania w kierunku zarażenia Toxop!asma gondii oraz wykluczyć czynną gruźlicę.

U kobiet z H1V badania cytologiczne powinny być wykonane według określonego schematu.

W czasie porodu, w celu ograniczenia ryzyka transmisji wettykal-nej, wskazane jest unikanie procedur traumatyzujących skórę płodu, amniotomii i zabiegów położniczych. Położnica powinna być pouczona na temat przeciwwskazań do karmienia piersią ze względu na możliwość transmisji wirusa.

W Polsce przyjęto postępowanie zgodne z wytycznymi ACTG 076, zalecające podawanie zydowudyny od 14. tygodnia ciąży do chwili porodu.